«نوکر مردم» را نگه دارید

وقوع زمین لرزه شدید در کرمانشاه، عواطف و احساسات میلیون ها ایرانی را برانگیخت و در پی آن سیلی از کمک های خودجوش و مردمی به سمت غرب کشور گسیل شد. هر چقدر خود زلزله و خسارات جانکاه و غیرقابل جبران آن قلب مردم را به درد آورد، این کنار هم ایستادن ایرانیان قاب های امیدوارکننده ای ساخت. بی گمان اما در مسیر بسیج کمک های عمومی برای یاری کرمانشاه، نقش «سرمایه های اجتماعی» هم به شدت قابل توجه بود. شاید مثالی از این دست که طی روزهای گذشته بیشتر از سایرین به چشم آمده، علی دایی بوده باشد؛ اسطوره فوتبال ایران و رکورددار گل های ملی در تاریخ فوتبال جهان که طی یک هفته گذشته تکاپوی بسیار زیادی داشت و با درخواست از مردم توانست حجم چشمگیری از کالا و ملزومات مورد نیاز زلزله زده ها را تهیه کند.

از زمان حرفه ای شدن فوتبال در ایران، همیشه بدگمانی های زیادی نسبت به این حوزه وجود داشته و بسیاری از منتقدان، کارشناسان و حتی مدیران دولتی از پول هنگفتی که صرف این رشته ورزشی می شود گله مند بوده اند. در اینکه در فوتبال هم مثل خیلی از دیگر حوزه ها ریخت وپاش های بیهوده وجود دارد تردیدی نیست، اما دست کم در چنین بزنگاه هایی روشن می شود درخت تناور فوتبال ایران چندان هم بی ثمر نبوده است. ما امروز بر شاخه های این شجره، میوه هایی مثل علی دایی و علی کریمی را می بینیم که در مواقع لزوم، می توانند کام میلیون ها ایرانی را شیرین کنند؛ کسانی که مرزهای جاودانگی را فتح کرده اند و چارچوب شخصیتی شان هرگز در قامت یک ورزشکار صرف محدود نمانده است. جامعه شناسان بر این باورند که وجود سرمایه های اجتماعی برای هر کشوری در جهان به شدت ضرورت دارد؛ چه اینکه در مواقع بحرانی از قبیل سیل، زلزله، قحطی، جنگ داخلی یا هر مصیبت دیگری، توان بالقوه این سرمایه ها می تواند به فعل برسد و یک قدرت عظیم اجتماعی در مسیر حل مشکلات به وجود بیاورد. کارکرد دیگر سرمایه های اجتماعی این است که هر زمان به هر دلیلی اعتماد عمومی نسبت به مدیریت دولتی کمرنگ شد، آنها وارد کارزار می شوند و ابتکار عمل را به دست می گیرند. شمار این قبیل سرمایه ها در ایران انگشت شمار است و فوتبال کشورمان باید به خودش ببالد که در حال حاضر دست کم دو تن از مهم ترین آنها را در دامن پرورانده و به بلوغ رسانده است. آری؛ این ثمره فوتبالی است که خیلی از سیاسیون بامداد تا شامگاه از پشت تریبون ها آن را می کوبند، اما کار به اینجا که می رسد تسلیم اقتدار و کاریزمای آن می شوند.

علی دایی در واکنش به برخی حواشی امدادرسانی های اخیرش گفته: «من کاری به سیاست ندارم و فقط نوکر مردم هستم»؛ از قضا همین استغنا و عدم استفاده ابزاری از شهرت یکی از مهم ترین مولفه های شکل گیری یک سرمایه اجتماعی است. شاید دایی در این سال ها مثلا بر سر وصول مطالباتش از باشگاه ها چک و چانه های زیادی زده باشد، اما می دانیم و می دانید که امثال او و کریمی با توجه به محبوبیت و مقبولیتی که دارند، می توانستند در صورت پیوند خوردن با کانون های قدرت، یک شبه راه صدساله را بروند. حالا که آنها زندگی کنار مردم را برگزیده اند، وظیفه همه است که این سرمایه ها را نگه دارند؛ اول خودشان که راه را گم نکنند و از مسیر ارزشمند فعلی خارج نشوند، سپس اصحاب ثروت و قدرت که خودخواهانه برای تصاحب آنها خیز بر ندارند. بگذارید این جماعت «نوکر مردم» باقی بمانند. زلزله کرمانشاه، آخرین بحران ایران نیست.