متصل ها و آقازاده ها به جای بازنشسته ها!

این روزها بحث تصویب قانون منع به کارگیری بازنشستگان از حضور در مشاغل دولتی بسیار داغ شده؛ قانونی که حالا با شرایط جدید و سختگیرانه تر در مجلس تصویب شده و اجرای آن در گروی تایید و ابلاغ شواری نگهبان است. با اجرای این قانون بسیاری از کسانی که به سن بازنشستگی رسیده اند و هنوز دارند کار می کنند، باید خانه نشین شوند. تصویب این قانون که با استقبال گسترده منتقدان هم مواجه شده، تاثیرش را روی حوزه فوتبال هم خواهد گذاشت. همین حالا علاوه بر مهدی تاج که رییس فدراسیون فوتبال است و باید برود، گویا گرشاسبی و فتحی، سرپرست های موقت دو باشگاه پرسپولیس و استقلال هم شامل مقررات جدید می شوند و باید منصب شان را ترک کنند. این اتفاق در حالی رخ خواهد داد که همیشه از نوسانات مدیریتی به عنوان پاشنه آشیل جدی سرخابی ها یاد شده و این بار هم مدیران این دو باشگاه به بهانه بازنشستگی در آستانه عزل قرار گرفته اند؛ آن هم دو مدیری که به تازگی حکم گرفته اند و عملکردشان هم در این مدت کوتاه با استقبال نسبی منتقدان و افکار عمومی مواجه شده است.

قانون منع به کارگیری بازنشسته ها که همیشه بحث در موردش وجود داشته و این بار جدی تر از هر زمان دیگری در آستانه اجرا قرار دارد، عجیب یادآور قانون خداحافظی اجباری فوتبالیست ها در 27 سالگی است؛ قانونی عجیب که در دهه شصت برای مدت کوتاهی اجرا شد و برای همیشه به عنوان یک از بدترین و ظالمانه ترین قوانین تاریخ فوتبال ایران به یادگار ماند. البته در حوزه فوتبال، ما سال های بعد هم قوانین محدودکننده مشابهی داشته ایم که که یک به یک امتحان شان را پس دادند و مردود شد؛ از قانون منع جذب گلر خارجی تا قانونی استفاده از تنها 18 بازیکن بزرگسال در لیگ برتر که همین امسال تعدیل و دو نفر به آن اضافه شد. مقرراتی از این قبیل اساسا با این فلسفه تصویب می شوند که باشگاه ها ناچار به استفاده از بازیکنان جوان یا داخلی شوند، اما دیری نمی پاید که روشن می شود رسیدن به این اهداف از طریق زور و اعمال شیوه های «دستوری» ممکن نیست و خود سیستم در عمل باید به این نتیجه برسد که جوانگرایی و بومی سازی، پروژه های سودمند هستند. مثلا پرسپولیس و استقلال تا عملا لذت استفاده از امثال علیپور و انصاری و نورافکن و فرشید اسماعیلی و ... را نچشند، با هزار تا قانون و دستورالعمل هم رو به جوانگرایی نخواهند آورد.

داستان منع به کارگیری بازنشسته ها هم همینطور است. تا زمانی که خود سیستم مدیریتی کشور به این نتیجه نرسد که میدان تصمیم سازی را باید به نیروهای خبره، جوان و مبتکر واگذار کرد، تصویب هیچ قانونی کارساز نخواهد شد. در این صورت اگر هزار صفحه مقررات هم تدوین شود، دوستان یا قوانین را دور می زنند و یا نیروی بازنشسته را برمی دارند و کسی را جای او می گذارند که مثلا سه یا چهار سال کوچکتر است. به علاوه این خطر همیشه وجود دارد که به اسم جوان گرایی، شاهد «آقازاده‎ گرایی» باشیم و به جای مدیران بازنشسته از فرزندان و وابستگان آنها و یا سایر جماعت «متصل» استفاده شود. به یاد داشته باشید که یک معلم، کارمند یا کارگر هرگز در برابر بازنشستگی مقاومت نمی کند و اغلب با آغوش باز آن را می پذیرد. در عوض این مدیران رده بالا هستند که نمی توانند از میز و صندلی مهم شان دل بکنند. این جماعت هم در واکنش به تصویب هر نوع قانون بازدارنده، یا با لابی و نفوذ سر جای شان باقی می مانند و یا یکی از خودشان را که جوان تر است به سوی تصاحب این پست ها هدایت می کنند. بنابراین آنچه بیش از قانون و ماده و بند و تبصره اهمیت دارد، تغییر بنیادین «تفکر» در حوزه مدیریتی کشور است که شوربختانه احتمال وقوع آن هم دور و ناچیز به نظر می رسد.

قصه فوتبال هم شاید همین باشد. حالا نه اینکه فتحی و گرشاسبی شاهکار کرده باشند، اما سوال اینجاست که اگر اینها را بر دارید، چه کسانی را جای شان می گذارید؟ یعنی می گردید و چهار تا جوان تحصیل کرده و کاربلد با فکرها و ایده های جدید پیدا می کنید؟ بعید به نظر می رسد. آیا جز این است که در این صورت باز هم دور به امثال نژادفلاح و زمانی و مقداد نجف نژاد می رسد؟ کسانی که «چشم» گفتن در مقابل وزارت را خوب بلد باشند و بتوانند با حفره های این سیستم معیوب و ناکارآمد کنار بیایند.