از افسانه تا واقعیت؛ اهمیت پروین بودن

علی پروین که در 10 روز اخیر به سبب عارضه فشار بالا و اختلال های گوارشی در بیمارستان و خانه تحت مداوا و به استراحت مشغول بوده، آدمی عادی در ورزش ایران نیست و برای یافتن و توصیف جای واقعی و سزاوارانه او باید به گستره ای بسیار بیشتر از فوتبال نگاه انداخت.

واقعیت امر این است که پروین بعد از پرویز قلیچ خانی (که بی گمان بهترین فوتبالیست تاریخ ایران است) شاید نفر دوم فهرست بهترین ها باشد و واقعیت دیگر این است که سلطان بودن گفتارهای منحصر به فرد وی یک آیین مختص به خود او را به راه انداخت که آن را پروینیسم می نامند. نمی دانیم این آیین چقدر خوب و خوش نقش و خوش آرا است اما این را می دانیم که طلایی ترین دوران پرسپولیس در زمان زمامداری مطلقه علی پروین شکل گرفت. او به سبب حاکمیت مطلقه و توام با تندی کلامش به لقب «سلطان» ملقب شد و کافی بود او را در دهه های 80 و 90 میلادی که نقاط اوج قدرتش بودند، ملاقات می کردید تا دریابید این لقب چقدر برازنده او بود و درست به همان اندازه بر او خوب می نشست که عنوان قیصر بر شاهزاده محو نشدنی فوتبال آلمان یعنی فرانس بکن باوئر می نشست و هنوز هم به رغم عبور بکن باوئر از مرز 67 سال باز هم خوب می نشیند. افسانه این است که تصور کنیم پروین با آیین ویژه و روش های منحصر به فرد مربیگری اش قادر بود و هست که تمام میادین آسیایی را فتح کند و حتی در جهان هم سلطانی کند و این توفیق را دائما استمرار بخشد. او البته پرسپولیس را فاتح جام برندگان جام آسیا 1991 کرد و یک سال پیش از آن تیم ملی به جای مانده از گزینش های غیرمعمول و متهورانه پرویز دهداری را به عنوان قهرمانی بازی های آسیایی 1990 در پکن هم رسانده بود.

با این حال وقتی خط بازی او و شاگردانش شناسایی شد پرسپولیس در جام قهرمانی باشگاه های آسیا کم آورد و تیم ملی «قهرمانی پکن» در جام ملت های آسیا 1992 هیروشیما و سپس مرحله انتخابی جام جهانی 1994 در قطر کم آورد و ناکام ماند. افسانه پروین منهدم نشد و حتی مخدوش هم نشد اما وی آنقدر پیروزی آفریده بود که کمترین و کوچکترین ناکامی ها نیز او را بیش از حد آزار می دادند و هوادارانش را به شگفتی وا می داشت.

پروین پس از پنج سال دوری از فوتبال که محصول و پیامد ناکامی های فوق بود توسط امیر عابدینی مدیرعامل وقت پرسپولیس به صحنه بازگردانده شد و سه قهرمانی تازه در لیگ برای سرخ ها به ارمغان آورد اما از یک سو دیگر تیم ملی را به او ندادند و از جانب دیگر نقش و نگار بازی های او و نمایش تیم هایش چنان کمرنگ شد که خود او رضایت داد از مربیگری آلمانی هایی مثل رانیر سوبل و اشمیت در پرسپولیس بهره گیرد و خودش فقط مدیر فنی یا عضو هیات مدیره و حتی مدیرعامل باشد که مقطعی هم بود.

قدرت سلطان را آنجا بجویید که علی میرزایی مدیر عامل اواسط دهه 80 پرسپولیس حکم برکناری وی را صادر و احمدرضا عابدزاده را جانشین او کرد ولی سلطان با یک سوت کشیدن ساده و به سرعت شمارش عدد 3 شاگردانش را به محل تمرین خود فراخواند و هیچ کس به زمینی نرفت که عابدزاده در آن منتظر آمدن بازیکنان بود و میرزایی حاشیه نشین و دروازه بان نامدار سرخ ها از آن سمت کنار گذاشته شد و پروین ماند.

بیست سال پیش از آنکه پروین با حرکتی کودتاوار علیه منصور امیر آصفی سرمربیگری خود را در پرسپولیس پایه گذاشته بود، حرکت او ضد اصول ورزشی توصیف و نکوهش شد ولی وقتی حکم داد که افرادی دور از ورزش مدیرعامل نشوند و او را برکنار نکنند، خیلی ها بر کار او مهر تایید زدند. پروین در 10 سال اخیر فقط فوتبال را تماشا کرده اما هنوز «پروین» و همچنان سلطان است.

کیفیاتی از این دست و لقب هایی از این قبیل بیهوده به افراد تعلق نمی گیرد و با اینکه می توان برخی ایرادهای اساسی دیگر را بر عملکردهای پروین قایل شد اما «سلطان» است و ده ها مرام ویژه او. مگر می توان پله را در فوتبال برزیل کوچک و ناکار کرد و مارادونا را به رغم تمام لغزش هایش در فوتبال آرژانتین یک ارباب ندانست.

پروین «پروین» است و دست نیافتنی و در 71 سالگی اش باید آرزو کرد که مردان قدرتمند دیگری مثل او ظهور کنند تا فوتبال ما و تیم های بزرگ آن در مسیر موفقیت قرار گیرند. آرزویی که البته چون سایرین «پروین» نیستند و منزلت سلطانی ندارند، متاسفانه تحقق نمی یابد.