استقبال از داربي 69

با انبوهی از سرخوردگی، به استقبال داربی شصت و نه ...

1- همه چيز به شكل آزاردهنده‌اي به سمت متوسط شدن در حال حركت است. از هنر و موسيقي و سينما گرفته تا اقتصاد و صنعت و فوتبال. بختك ستاره شدن معمولي‌ها همه‌جا سايه انداخته. انگار چاره‌اي غير از پذيرفتن آغاز دوران «مرگ قهرمانان» باقي نمانده باشد.

با صراحتي گزنده و نامبارك مي‌رسيم سرخط داربي؛ ‌مسابقه‌اي كه پيش‌ترها برايش تب مي‌كرديم.

اما حالا اغلب چيزي بيشتر از «سردرد» برايمان سوغات نمي‌آورد. داربي تهران، سند منگوله‌دار يك سقوط بي‌شرمانه است. افول از روزهاي كاپيتاني مجتبي محرمي و احمدرضا عابدزاده و فرشاد پيوس و جواد زرينچه و امير قلعه‌نويي و شاهرخ بياني تا روزگار نانجيبي كه بازوبند قرمز و آبي، روي دست‌هاي عليرضا حقيقي و اميرحسين صادقي جاخوش كرد. به حوزه استحفاظي «قهقرا» خوش آمديد، لطفا لبخند بزنيد!

2- كار ما اين است كه از چند روز مانده به آغاز اين مسابقه سابقا بزرگ، جو درست كنيم كه مثلا آهاي ملت بياييد ببينيد چه ابرمسابقه‌اي در راه است، يا اين‌جا دارد يك حماسه تاريخي رقم مي‌خورد، يا گلادياتورها رو‌به‌روي هم صف كشيده‌اند. شما هم بشنويد، اما باور نكنيد.

 آن‌ها كه به اسم سردار و سالار و ژنرال به شما غالب مي‌شوند، عمدتا يك مشت سرباز صفر به شدت عادي‌اند كه چون دوقلو‌هاي مايه‌دار و صنعتي اصفهاني برايشان دست به جيب نشدند و چون پيشنهاد بهتري از بقيه تيم‌هاي متمول نداشتند، ترجيح دادند به عشق مردم(!) لباس قرمز و آبي تنشان كنند و ميراث خوار نارواي مرداني باشند كه روزگاري وسط همين زمين آزادي، براي تيمشان جان مي‌دادند. اشك؟ بغض؟ آه؟ اندوه؟ حسرت؟ مرگ؟ براي داربي‌هاي اين زمانه، يك پياله تخمه آفتابگردان با گلپر و يك بسته چيپس سركه نمكي يا كرانچي فلفلي هم زياد است. تا حالا به دهن‌كجي معنادار سكوهاي لخت و كچل طبقه دوم آزادي، وسط داربي‌هاي اين سال‌ها فكر كرده‌ايد؟

3- «بي‌مايگي»، درد بزرگ دوران ماست. ستاره‌هايي كه تا ديروز «خون‌بازي» مي‌كردند، حالا روي زمين مشغول «خاك‌بازي»‌ شده‌اند تا فانوس‌ها، خورشيدمآبي كنند. داربي براي ما، سمبل همه چيزهاي خوبي است كه داشتيم و از داشتن‌شان لذت مي‌برديم و هنوز هم داريم‌شان، اما داشتن‌شان را صرفا «تحمل» مي‌كنيم. درودي غمبار، بر دوران زوال اساطيري‌ها و رواج روزمرگي‌ها!

* * *

به خونخواهي حيثيت بر باد رفته يك داربي!

1 ) این شاید غریبانه ترین خوشامدگویی تاریخ به داربی تهران باشد; مسابقه ای که حالا از فرط مظلومیت، حتی یک بازی تدارکاتی ساده ملی هم می تواند کاسه و کوزه اش را به هم بریزد و کاملاً تحت تاثیر قرارش بدهد.

 حالا ما نشسته ایم اینجا، چشم انتظار مسابقه ای که شاید دیگر روزنامه ها از یک ماه جلوتر به پیشوازش نروند، شاید دیگر هزاران شهرستانی برایش جلوی در آزادی شب زنده داری نکنند و شاید دیگر هلهله جمعیت برایش، چرت ورزشگاه یکصد هزار نفری را از کله سحر پاره نکند، اما باز مهم است، خیلی مهم.

داربی; یعنی ویترین فوتبال یک کشور; یعنی رویدادی که می تواند شناسنامه ورزش مملکت تو باشد; یعنی اینتر- یووه، یک پله بالاتر از کالچوپولی یا حتی قهرمانی جام جهانی; یعنی ال کلاسیکو، مهمترین حادثه ورزش پررونق کشوری که همزمان قهرمان جهانی فوتبال و تنیس و اتومبیل سواری و دوچرخه سواری توردو فرانس را به دنیا معرفی می کند! ما حالا در آستانه چنین اتفاقی قرار گرفته ایم; رخدادی که می تواند هیجان را به کالبد فسرده ما بازگرداند.

2 ) کاش داربی طوری نباشد که روزنامه ها فردایش از شدت عصبانیت تیتر بزنند «صفر- صفر، زیر صفر» یا «کوه، موش زایید» یا «مسابقه خجالت» یا «خمیازه با چاشنی کسالت» کاش آدمهایی که فردا شانس پیدا می کنند در مهمترین مسابقه باشگاهی این مملکت به میدان بروند، یادشان باشد مردانی برگزیده شده اند برای خونخواهی حیثیت مسابقه ای که روزگاری «کشته» می داد، واقعاً می داد! اگر قبول کنیم همیشه و همه جا پیشگیری بهتر از درمان است، پس امروز می گوییم تا فردا مجبور نباشیم بنویسیم «گلادیاتورهای قلابی، تو زرد از آب درآمدند.»

  3 ) گاهی راه طولانی ستاره شدن و به تاریخ پیوستن، فقط از یک کوچه می گذرد; درست مثل فردا که کوچه راهگشای داربی آماده است تا سوپر استاری دیگر به کتاب فوتبال این مملکت معرفی کند; درست مثل روزی که ادموند بزیک با یک چرخش ۹٠ درجه ای و یک شوت زمینی، طلسم هفت ساله قرمز داربی ها را شکست و کنار آن همه نام کوچک و بزرگ سوگلی شد یا درست مثل همان روزی که پرویز مظلومی تک گل پرجمعیت ترین داربی تاریخ ایران را به ثمر رساند تا هنوز عشق فوتبالی ها به احترامش از جا برخیزند. داربی معجزه می کند، شاید بهتر باشد پیرترها این فرمول را به جوان ترها یادآوری کنند.

4 ) می دانیم که ستاره های چند صد میلیونی سرخ و آبی، حتی از پشت دیوارهای بلند و شیک محل اردو هم می توانند صدای ما را بشنوند. پس می گوییم; می گوییم تا بدانند که این یکی از آخرین دارایی های ملتی است که جام جهانی را از پشت جعبه نفرین شده جادویی دیده، از وضعیت ورزش مملکتش راضی نیست و زیر خط استوایی فقر، دنبال دلخوشی مختصری برای مرور خاطره های اساطیری اش می گردد. می دانیم که عابد زاده شدن و محرمی شدن و شاهرودی شدن و مرفاوی بودن و قلعه نویی بودن و هاشمی نسب بودن برای امروزی ها کاری سخت، در حد غیرممکن است، اما ای کاش آنان دست کم پاسداران خوبی برای حادثه باشکوهی باشند که زیر زجر زمانه متوسط ها، در حال نابودی است. روزگاری برای این بازی شعار می دادند «بمیر، اما نباز» حالا ولی شاید لازم باشد شعار بدهیم «بمیر، حتی بباز، اما مرد باش! » تقاضای زیادی است؟ حالا دیگر خودمان هم نمی دانیم!

5 ) این قلم ها سر از نیام غلاف برکشیده اند. حالا آنها آماده اند تا ستایش کنند یا به رسم این سالها مرثیه بسرایند. تکلیف بقیه اش، اما با مردانی است که جمعه ثابت می کنند سزاوار این همه توجه و نگاه هستند یا ... نه; بگذارید این قصه حداقل تا عصر آدینه همین یک فرض را داشته باشد!

* * *

ويژگي واقعي و عجيب داربي تهران!

غافلگير مي شوم - غافلگير مي شوي - غافلگير مي شود

ریشه این تئوری که در داربی تهران، تیم ضعیف تر، به موفقیت نزدیک تر است، کجاست؟

داربی سنتی تهران از نظر فنی هویت جهانی نداشته، اما به لحاظ حساسیت و هیجانهای غیرفنی حاکم بر داربی ها، جزو مهم ترین های جهان است.

 از این دو جمله به ظاهر بی ربط، یک نتیجه «عملی» ضد گزاره تاریخی نخست، به دست می آید: «داربی تهران از نظر فنی صاحب فردیتی جهانی شده است. »

گرایش ذهنی و عملی به نباختن، مساحت فعال زیاد بازی، کمبود حرکات ترکیبی، خطاهای غیر سیستماتیکِ پرتعداد ضد ریتم و ریخت بازی، تاکید روی موقعیتهای یک به یک، ریسک پذیری پائین، تغییرات عجیب و فراوان در ترکیب و استفاده از مهره ها در پستهای غیرتخصصی برای خراب کردن بازی حریف و در یک اصطلاح ترکیبی: «فوتبال خارج از فرم. »

 این ویژگیها داربی تهران را صاحب هویتی مستقل کرده و آن را جزو کم مایه ترین داربی ها از نظر فنی قرار داده است.

در بهترین لیگهای اروپا و در حساس ترین بازیهای فصل نیز «موقعیت» بازی خارج از فرم ایجاد می شود.

مثل ده دقیقه پایانی مسابقه ای که یک قدرت سنتی از حریف متوسطش عقب است و همه جانبه باید حمله کند. مجموعه شرایط در این موقعیت، بازی را از ریخت می اندازد.

در داربی تهران اما رسوبات تاریخیِ موثر در زمان حال، خبر از وجود روحیه «بازی ضد فرم» می دهد.

علی پروین هر وقت به داربی می رسید، حتی شش مدافع میانی را در نقش پنج مدافع و یک هافبک دفاعی در ترکیب قرار می داد و استقلالی ها نیز با مربیان مختلف توان از ریخت انداختن داربی را بارها نشان داده اند.

بی گمان عوامل محیطی در ایحاد این روحیه موثر است که بحثهایی خارج از زمین بازی را می طلبد. در این مطلب اما نه با عوامل ایجاد این روحیه، که با تاثیرهای وجود این رویکرد در بازی جمعه کار داریم.

دو نکته:

نخست: اینکه شاید این داربی، «خارج از فرم» نباشد، اما رسوبات این نوع بازی در جسم و روح داربی تهران مانده و همیشه با فواصل مختلف در رویارویی استقلال و پرسپولیس آفتابی می شود. پس اگر یک بار تیم قلعه نویی، سه بر دو در مسابقه ای جذاب پرسپولیس را می برد یا پرسپولیس دنیزلی در مسابقه ای مبتنی بر فرم و ایده، استقلال مرفاوی را شکست می دهد یا اگر بازی تیم دایی و مظلومی در ریخت و فرم شکل گرفت، نمی توانیم وجود روحیه «ضد فرم» در داربی تهران را انکار کنیم.

دوم: پاسخ به پرسش مطرح شده در تیتر:« در داربی تهران معمولاً تیم ضعیف خودآگاه یا ناخودآگاه سعی کرده بازی را از فرم خارج کند.

 هر وقت یک بازی از فرم خارج شود، تیمی که به لحاظ نفرات و توان فنی ضعیف تر است، شانس بیشتری دارد، زیرا قدرت تیم برتر، در به نظم کشیده شدن بازی است و تخریب نظم، ذهنیت تیم قوی تر را خراب می کند. خاصه اینکه داربی تهران گرایش دیرینه به بازی احساسی دارد و با محرکهای ضعیف هم از فرم و نظم خارج می شود. »

* چه کسی بازی را از فرم خارج می کند؟

چه تیمی آمادگی و توانایی بیشتری در خارج کردن بازی از فرم را دارد؟ تیمی که تغییرات نفری و فنی اش آن قدر زیاد باشد که چندان قابل تحلیل برای حریف و قابل پیش بینی برای «خودش» و حریف نباشد. در پرسپولیس علی دایی، یک نظم پروسه ای دیده می شود; آنها ترجیح می دهند با سیستم ۱ - ۳ - ۲ - ۴ بازی کنند، علاقه به استفاده از مهره های سرعتی برای انتقال سریع به حمله در خط سوم دیده میشود، میل به حفظ و گردش توپ در زمین حریف بالاست، روحیه مبارزه جویی تیم غلیظ است و به همان اندازه تمرکز ذهنی برای حفظ برتری، چندان مطلوب نیست، تیم دایی از آنجا که نیروهای هجومی متنوع ندارد و فاقد مهاجم بلندزن است، چنانچه عقب بیفتد و با دفاع فشرده حریف مواجه شود، توان چندانی برای خطرساز شدن با ارسال از کناره ها ندارد. بدین ترتیب تیم دایی در هر یک از شاخه های کلی که مورد اشاره قرار گرفت، قابل تحلیل برای کادرفنی این تیم و حریف و ناظر بیرونی است.

تیم مظلومی اما همان صفتی را دارد که «معمولاً» به کار داربی آمده است:«پیش بینی ناپذیری.» استقلال در این فصل تنها در ۱٠ بازی چندین بار سیستم بازی اش را تغییر داده، گرایش کاری اش را عوض کرده و به طور کلی مظلومی هنوز در پروسه «پیدا کردن شناسنامه بازی تیمش می گردد.» این مشکلی است که حتی در تیمهای بزرگ، در ماه های نخست حضور یک مربی تازه ایجاد می شود.

اشاره کلیدی به «گشتن دنبال شناسنامه و هویت بازی» چیزی است که هفته گذشته مورینیو در مورد نمایش این روزهای رئال مادرید به کار برد. یکی از بهترین مربیان جهان به تیمی رفته که با فلسفه فوتبال این مربی ضدیت دارد و مورینیو برای اینکه تیمش را «رام» کند، هنوز زمان نیاز دارد. قیاس استقلال و رئال به طور کلی مع الفارق است، اما ناهماهنگی ذهنی سرمربی جدید با تیمش یک مساله عمومی است.

استقلال از اینجا داستان خاص خودش را پیدا میکند که بپرسیم اصلا مظلومی دنبال چه میگردد و اصولاً این مربی با چه گرایش و کدام فلسفه خاص بازی شناخته میشود: با تاکید روی استفاده از چهاربک خطی؟ تاکید به استفاده از سه مدافع میانی؟ تاکید روی بازی تهاجمی؟ گرایش به بازی تدافعی؟ میل به مالکیت توپ بالا؟ تاکید روی بازی فیزیکی و زهردار بودن در دقایق پایانی؟

شاید فقط در مورد پرسش آخر میتوان به قطعیت پاسخ داد که بله، تیمهای مظلومی فیزیکی بازی میکنند و در دقایق پایانی زهر زیادی دارند. در موارد دیگر، اما تغییرات سیستمی استقلال در فصل جاری نشان می دهد مظلومی غیر از جستجوگری برای پیدا کردن هویت استقلال، دنبال هویت فوتبال خودش هم میگردد. داشتن دو پروژه همزمان به این بزرگی، برای تیم مشکلاتی ایجاد میکند.

در لیگ قهرمانان اروپا و بخصوص در مراحل حذفی تاثیر مثبت تصمیمات غیرقابل پیش بینی مربیان بزرگی مثل مورینیو و فرگوسن و ونگر را می بینیم. آنها در جزئیات و در نقشه بازی( رچذز حذچئ ) پیش بینی های فنی را خراب می کنند نه در کلیاتی که خبر از بلاتکلیفی فنی خودشان بدهد.

* پروین، حجازی، وینگادا

حالا یک طرف تیمی است قابل تحلیل با شاخصه های کلی شناخته شده و سوی دیگر تیمی که می تواند خودش، حریف و تماشاگر(ضلع سوم) را غافلگیر کند. در داربی تهران معمولا این طرف دوم (البته در صورت خراب کردن بازی) خوب نتیجه گرفته است، چون توانسته با حربه غیرقابل پیش بینی بودن که البته از مشکلات فنی خودش متاثر بوده، نظم حریف را خراب کند.

بازی پرسپولیس وینگادا با استقلال قلعه نوئی را به یاد بیاورید که سرمربی پرسپولیس در نخستین بازی خود سیستم این تیم را تغییر داد و استقلالی که آن روزها در نوع بازی و نتیجه گیری به نظم و ثبات نسبی رسیده بود، یک نیمه را تنها صرف شناخت و تحلیل کلیات بازی حریف کرد.بازی رفت پرسپولیس قطبی با استقلال ناصر حجازی را به یاد بیاورید;سرمربی آبی ها که اغلب تماشاگران منتظر شکست تیمش در داربی بودند، در آستانه این مسابقه تغییر سیستم و ترکیب داد و تا ۸ دقیقه مانده به پایان بازی، سه امتیاز را در جیب داشت.

 این نمونه ها مال همین دو سه سال اخیر است و می توان تصمیمات علی پروین در داربی ها را نیز به این مجموعه اضافه کرد. امروز استقلال هم شرایطی دارد که صفت «غیرقابل پیش بینی» را می توان برایش به کار برد;صفتی موثر از ضعف فنی این تیم که می تواند در داربی به سودش تمام شود.

* سود کوتاه مدت، ضرر درازمدت

تجربه نشان داده آن تیمی که در داربی غیرقابل پیش بینی بوده، در صورت موفقیت در این بازی سنتی، در مجموع در لیگ به اندازه حریف منظم و قابل تحلیلش موفق نمی شود، زیرا اگر در یک مسابقه خاص، غیرقابل پیش بینی بودن به کمک تیم می آید، در یک فرایند چند ماهه عوارض و ضربات سنگین خود را به بدنه مجموعه وارد خواهد کرد.

در مقیاسی دیگر تیم ملی ایران هم توانسته در ملبورن شگفتی بسازد و به جام جهانی برسد و از آن سو چند بار فرصت صعود آسان به جام جهانی را از دست بدهد، اما برآیند غیرقابل پیش بینی بودن که معلول برنامه ریزی نداشتن است، چیزی جز عقب افتادگی فوتبال ما نبوده است.

استقلال در حالی جمعه با پرسپولیس روبه رو می شود که هنوز پرسپولیسی ها و حتی خود استقلالی ها نمی دانند این تیم با چه سیستمی قرار است ارنج شود.

همان موقعیتی که وینگادا و ناصر حجازی و حریفان آنها در داربی داشتند. وقتی سیستم و قالب تیم مشخص نباشد، ترکیب تیم هم روشن نیست و رویارویی های یک مقابل یک هم در ذهن سرمربی حریف شکل نمی گیرد.

بدین ترتیب کادرفنی پرسپولیس برای طراحی تمرینات تیمش دچار مشکل میشود و شاید دقایق اول بازی را هم با سردرگمی ناشی از تغییرات استقلال سپری کند.

 صفر نیست، صد نیست، وجود دارد

این روحیه «پیش بینی ناپذیری» و «تغییرات موسمی» که در سطح تیم ملی ایران هم بارها در تورنمنت های بزرگ مثل جام ملتها و حتی جام جهانی، خودش و حریفان را به دردسر انداخته، یک موضوع مهم و عمیق است که ریشه های فنی و جامعه شناختی دارد، چون در زمینه های دیگر غیر از فوتبال هم جامعه ما را تحت تاثیر قرار داده و برای بررسی ریشه های آن و راه های برون رفت از آن(البته اگر قبول داشته باشیم که غیرقابل پیش بینی بودن در نهایت به ضرر خود ماست و ناشی از بی فلسفگی و دمدمی مزاج بودن و برنامه نداشتن و عقب افتادگی و به توسعه پایدار نرسیدن) باید برویم دنبال تحقیق و برنامه ریزی.

در این مطلب، اما تمرکز روی یک موضوع خاص مربوط به داربی پیش رو بود. نه در صورت پیروزی استقلال، موفقیت این تیم «تنها» مربوط به غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات زیاد و متداومش میشود و نه پیروزی تیم دایی، تئوری دردسرساز شدن تیم غیرقابل پیش بینی و ناشناخته برای مجموعه قابل تحلیل و ارزیابی را نفی می کند.

 این یک موضوع کلی تاثیرگذار در داربی بوده که می تواند این بار هم در نتیجه نهایی تاثیر بگذارد و شاید هم زورش به تاثیرگذاری روی سرنوشت کار نرسد و پرسپولیس به سه امتیاز برسد