جاودانگی پروفسور تاناس

می خواهم از برانکو بنویسم؛ از روزهای اولی که او را دیدم. چقدر زود این 17-16 سال طی شد. انگار همین دیروز بود که در اردوگاه تیم های ملی همه ریخته بودند روی سر و کول بلاژویچ برای مصاحبه و برانکو تک و تنها با آن عینکی که به قیافه اش دانایی بیشتری می بخشید از کنار خبرنگاران بی توجه رد شد، رفت به سمت خوابگاه که جلویش را گرفتم و دست و پا شکسته hello و how are you گفتم و وقت گرفتم برای گفت وگو در لابی هتل.

می گفتند مغز متفکر چیرو، پروفسور تاناس است که تیم ملی کرواسی با تفکرات او به جمع 4 تیم برتر جام جهانی رسیده و حالا آمده تا رسیدن به جام جهانی را برای ما محقق کند. یادم هست نخستین گفت وگوی ما با برانکو حول محور چگونگی طراحی آرایش ها در فوتبال نوین بود و برانکو (که در کودکی او را تاناس صدا می کردند) برای ما توضیح داد که فوتبال چرا از دفاع سه نفره با سوئیپر به دفاع خطی رسید و چرا آرایش 1-3-2-4 به مدرن ترین شیوه بازی اکثر تیم های دنیا تبدیل شد. حرف های برانکو برای ما که در مرز 23-22 سالگی بودیم خیلی جذاب و آموزنده بود. انگار پروفسور تاناس سر کلاس درس بود و به شاگردانش درس فوتبال می داد.

1/ تیم ملی با بلاژویچ به جام جهانی نرسید و منتقدان بلاژویچ او را سیاهکار و دروغگو خطاب کردند که نتوانست تیم ایران را به جام جهانی ببرد اما رییس فدراسیون فوتبال عاقل تر از آن بود که تحت تاثیر این جو سنگین قرار بگیرد و درحالی که همه مربیان ایرانی علیه مربیان کروات شاغل در ایران جبهه گرفته و منتظر انتخاب یک گزینه داخلی بودند، صفایی فراهانی تیم ملی را به ایوانکوویچ جوان سپرد که مغز متفکر بلاژویچ بود. صفایی که از نقش برانکو در شکل گیری تیمی جدید که نسلی تازه را به فوتبال ایران معرفی کرده بود آگاه بود، برای بازی های آسیایی بوسان تیم را به پروفسور تاناس داد. این بزرگترین فرصت برای مربی جوان کروات بود تا خودش را از سایه بلاژویچ خارج کند و نشان دهد که می تواند در قامت سرمربی موفق باشد.

برانکو در شرایطی هدایت تیم ملی ایران را برعهده گرفت که فدراسیون صفایی فراهانی زیر آماج انتقادات فراوانی قرار داشت که به واسطه صعود نکردن به جام جهانی پاسخی برای ارائه نداشت. در چنین جو سنگینی، برانکو تیمش را برای بازی های آسیایی بوسان بست و نخستین تصمیم مهم او در آن شرایط سخت، خط زدن علی کریمی و انتخاب ابراهیم میرزاپور، یحیی گل محمدی و علی دایی به عنوان سه بازیکن بزرگسال بود. تیم امید ایران در آستانه اعزام به بازی های آسیایی قرار داشت و کمتر کسی به موفقیت این تیم برابر کره جنوبی که چهارم جهان شده بود یا ژاپن صعود کرده از گروهش در جام جهانی 2002 امید داشت و خط زدن علی کریمی ستاره آن روزهای تیم ملی منتقدان را سخت برآشفت اما برانکو ایده خودش را داشت و به بازیکنانی دل بسته بود که به آرایش بازی او یعنی 1-3-2-4 می خوردند.

صفایی فراهانی که از فشار شدید روی تیم امید به ستوه آمده بود، برای کاستن فشار از تیم استعفا کرد تا نگاه ها به سوی او بچرخد و همه تیم امید را فراموش کنند. جمله کلیدی صفایی فراهانی در روز استعفا این بود: «فوتبال را به نامادری اش سپردم!» صفایی فراهانی در اقدامی عاقلانه تیم امید را از فشار انتقادات خارج کرد و محمد دادکان را به عنوان سرپرست تیم امید راهی بوسان کرد؛ یک فوتبالی جدی که خودش منتقد صفایی بود اما بعد از ورود به فدراسیون با رییس همسو شده و تصمیمات او را قبول کرده بود.

2/ تیم ملی در بوسان با جشنواره گل مقابل افغانستان شروعی توفانی داشت اما پس از آن بازی با شوک بزرگی مواجه شد؛ علی دایی کاپیتان، بزرگتر و پیشقراول تیم امید پدرش را از دست داد و برای خاکسپاری او با نخستین پرواز به ایران بازگشت. همه تصور می کردند که در غیاب شهریار، تیم برانکو ضربه شدیدی می خورد اما این اتفاق تیم را متحد کرد تا بردها را به علی دایی تقدیم کنند و تسلی بخش دل کاپیتان شوند. تیم امید برخلاف تمام انتظارات در بازی های آسیایی بوسان از گروهش صعود کرد، با شکست دادن افغانستان (10-صفر)، لبنان (2-صفر)، مساوی با قطر (1-1).

در مرحله یک چهارم تیم ایران در جدالی سخت کویت را یک بر صفر شکست داد و به نیمه نهایی رسید. فینالی زود هنگام برای تیم بی کاپیتان. یادتان هست آن بازی چه شد؟ ورزشگاه مملو از تماشاگر کره ای ها و همان تیمی که از جام جهانی برگشته و فراتر از آسیا ظاهر شده بود. همه می گفتند کلک برانکو هم کنده شد اما تیم امید بارقه های امید را در دل هواداران نا امید ایرانی زنده کرد. 120 دقیقه در جهنم بوسان پا به پای تیمی که ستاره هایش جام جهانی و بازی با ایتالیا و اسپانیا را تجربه کرده بودند جنگید تا بازی به پنالتی رفت. در ضربات پنالتی تیم ایران کره پر مدعا را کنار زد و پیروز شد. آن برد یک برد معمولی نبود. برای برانکو سرآغاز دوران جدیدی در مربیگری محسوب می شد. حالا تیم ایران یک پای فینال است و حریف ژاپن دیگر میزبان جام جهانی 2002 شده. کم کم نظرها درباره تیم ایران تغییر کرده بود. همه منتظر یک جام بزرگ بودند. برانکو و تیمش همانطور که کره را در بوسان شکست داده بودند، در یک فینال به یاد ماندنی با گل دیدنی جواد کاظمیان 2-1 ژاپن را شکست داد و قهرمان مهم ترین رشته بازی های آسیایی آن زمان شد.

حالا رسانه ها به پروفسور تاناس ایمان آورده و او را پذیرفته بودند اما برانکو قرارداد نداشت و به کرواسی رفت و دیگر برنگشت تا تیم ملی که شاکله اش همان تیم امید بود به همایون شاهرخی سپرده شود اما نتایج بد تیم ملی در مقدماتی جام ملت ها با شاهرخی که تیم ایران را در آستانه حذف از مرحله گروهی جام ملت ها و جام جهانی قرار داده بود باعث شد تا مسوولان وقت سازمان تربیت بدنی برانکو را به ایران بیاورند و قرارداد او را تا جام جهانی 2006 آلمان تمدید کنند. آن روز را خاطرتان هست؟ خبرنگارانی که یک سال قبل سراغی از برانکو در اردوگاه نمی گرفتند و دنبال تیترهای جنجالی بلاژویچ بودند، همه در خیابان سئول مقابل در سازمان تربیت بدنی در انتظار برانکویی بودند که در نقش ناجی به ایران بازگشته بود. پس از امضای قرارداد و شروع کار، تیم برانکو در مرحله اول مقدماتی جام جهانی 2006 با مشقت نتایج بد قبلی را جبران کرد و به مرحله دوم رسید. گل وحید هاشمیان در قطر را یادتان هست که دقیقه 93 با پاس خداداد عزیزی ما را از حذف نجات داد و نتیجه 3 بر 2 به نفع ایران شد تا به جمع 10 تیم پایانی آسیا برویم که برای جام جهانی در دو گروه باید با هم رقابت می کردند؟ تا اینجا برانکو نقش فرشته نجات را به خوبی بازی کرده بود.

3/ جام ملت های آسیا و همگروهی با ژاپن؛ تیم ایران بازی اول را مقتدرانه مقابل تایلند با 3 گل به پایان رساند اما مقابل عمان بازی گره خورد و 2 بر صفر عقب افتادیم. درگیری ناجی بداوی با رحمان رضایی بدجوری تیم ایران را به هم ریخت اما در لحظات پایانی این محمد نصرتی بود که جلوی شکست تیم برانکو را گرفت و دروازه عمان را باز کرد تا بازیکنان با نتیجه مساوی 2-2 به رختکن بروند. تیم ایران از نظر روحی ضربه شدیدی خورده بود. رحمان رضایی و بداوی از بازی محروم شدند. تیم برانکو با چالش بزرگی مواجه شد. برای مقابله با ژاپن در بازی سوم باید بدون 2 مدافع اصلی خود به زمین می رفت. استراتژی برانکو مناسب بود و تیم ایران بازی را بدون گل مساوی به پایان رساند تا با 5 امتیاز بعد از ژاپن به مرحله بعد صعود کند اما دوم شدن در گروه چالش سختی برای برانکو ساخت؛ مقابله با کره جنوبی در مرحله یک هشتم.

تیم بدون دفاع ایران یک نمایش حیرت انگیز برابر کره جنوبی داشت. در غیاب دو مدافع و مصدومیت ابراهیم تقی پور که جای رحمان بازی می کرد خط دفاع ایران به هم ریخته بود و دروازه ما به آسانی باز می شد اما علی کریمی با همکاری مهدوی کیا و حسین کعبی غوغایی به پا کردند و تیم ایران 4-3 آن بازی تاریخی را برد تا به نیمه نهایی جام ملت ها برود. آن تیم بدون شک بهترین تیم ایران در دهه 80 بود که در جام ملت ها مقابل چین میزبان با ناداوری و بی عدالتی در پنالتی به اشتباهات خودش باخت و الا آن تیم با برانکو شایسته فینال که نه، بلکه مستحق ترین تیم آسیا برای قهرمانی بود. اگر یحیی گل محمدی پنالتی اش را چیپ نمی زد یا ضربه پنالتی ایمان مبعلی پس از اصابت به تیر دروازه به اوت نمی رفت شاید برانکو نخستین قهرمانی جام ملت ها را برای ما به یادگار گذاشته بود. تیم برانکو در بازی رده بندی مقابل بحرین 4 بر 2 پیروز شد تا روی سکو برود اما مهم تر از سومی اعتماد عمومی به سرمربی تیم ملی بود و همه برانکو را بهترین گزینه برای مربیگری تیم ایران می دانستند که می توانست ما را به جام جهانی برساند.

4/ تیم ایران در مقدماتی جام جهانی 2006 آلمان یک بازی مانده به پایان بازی های مقدماتی با پیروزی برابر بحرین به جام جهانی صعود کرد تا بازی در ژاپن برای تیم ایران تشریفاتی برگزار شود. تیم برانکو که به شکل و ساختار خوبی رسیده بود، ژاپن را در تهران مقابل 100هزار تماشاگر برد و صعودی بی دردسر و بدون اگر و اما به جام جهانی داشت اما نقشه سازمان تربیت بدنی و سیاسی کاری رییس وقت سازمان ورزش که قصد ریاست بر فدراسیون فوتبال را داشت، نتایج تیم ملی در جام جهانی 2006 را دستمایه برکناری دادکان قرار داد و با رفتن دادکان، برانکو هم با فوتبال ایران خداحافظی کرد. سازمان ورزش پیش از جام جهانی چنان جوی در رسانه ها ایجاد کرده بود که هر نتیجه ای جز صعود از گروه ناکامی تلقی می شد و برانکو ایوانکوویچ هم به شدت تحت فشار قرار داشت.

او فهمیده بود که پس از سفر به آلمان دیگر به ایران برنمی گردد. آخرین مصاحبه او را به خاطر دارم که وقتی در هتل گلشهر از روی صندلی به نشانه پایان مصاحبه بلند شد، این جمله را خطاب به من گفت: «من بعد از جام جهانی می روم اما خیلی زود از من اعاده حیثیت می شود و متوجه می شوید که من چقدر در فوتبال ایران تاثیرگذار بودم و سخت کار کردم!» برانکو رفت و سال های تلخ فوتبال ایران با مربیان ایرانی شروع شد؛ نه اینکه ایراد از قلعه نویی یا قطبی و دایی باشد بلکه فدراسیون در انتخاب هایش اشتباهات بزرگی مرتکب شد و در بدترین زمان تیم را به مربیانی داد که برای شان هدایت تیم ملی خیلی زود بود اما برانکو در این مدت چه کرد و کجا بود؟

5/ برانکو پس از جدایی از تیم ملی ایران بی کار نبود؛ او در لیگ های کرواسی، چین و عربستان کار کرد و در هر سه لیگ جام برد تا بعد از حدود 10 سال دوباره به ایران بازگردد اما این بار برای هدایت پرسپولیسی که 10 سال رنگ قهرمانی لیگ را ندیده بود و هوادارانش از ناکامی و برکناری های متعدد مربی خسته و کلافه بودند. برانکو وقتی به ایران آمد، در بازی های باقی مانده کاری از پیش نبرد و حتی در آستانه برکناری قرار گرفت اما فشار رسانه ها و هواداران به مدیریت وقت پرسپولیس اجازه تغییر نداد. پرسپولیس برانکو متفاوت از تمام ادوار قبلی به لیگ وارد شد و نمایش های دلخواه هوادارانش را داشت اما اشتباهات متعدد داوری و فرصت سوزی مهاجمان در 6 هفته ابتدایی باعث شده بود تا هواداران همچنان پشت برانکو بایستند تا دربی تهران که پرسپولیس 90 دقیقه کوبید تا در دقیقه 90 آن گل معروف جری بنگستون پرسپولیس را از شکست نجات داد.

پرسپولیس آرام آرام به کورس قهرمانی رسید و دربی برگشت را 4 بر 2 از استقلال و پرویز مظلومی برد ولی در هفته آخر به خاطر تفاضل گل کمتر نسبت به استقلال خوزستان دستش از جام کوتاه ماند اما تیم برانکو همان نتایج را در فصل بعد تکرار کرد و با تغییراتی که برانکو در خط دفاع ایجاد کرده بود، این بار 4 هفته مانده به پایان پرسپولیس جام قهرمانی را از آن خود کرد. فصل بعد هم پرسپولیس قهرمان لیگ شد تا دهمین قهرمانی سرخ ها در تاریخ لیگ ایران به نام تیم برانکو زده شود و پرسپولیس به نخستین تیمی تبدیل شود که تعداد قهرمانی هایش در لیگ ایران دو رقمی شده است.

6/ پرسپولیس برانکو سال گذشته تا نیمه نهایی لیگ قهرمانان آسیا پیش رفت و با یک نمایش حیرت انگیز برابر الاهلی عربستان، حریف الهلال شد تا تک نماینده غرب آسیا برای فینال مشخص شود اما بازی در زمین بی طرف و محرومیت مهدی طارمی در آستانه این بازی شوک بزرگی برای سرخ ها بود که آنها را از رسیدن به فینال آسیا محروم کرد اما امسال تیم برانکو شاهکار کرده است و با تیمی که از دو پنجره نقل و انتقالاتی محروم بوده و 5 بازیکن کلیدی اش را ابتدای فصل از دست داده با پیروزی بر دو تیم ثروتمند و پر ستاره قطری - الدحیل و السد - به فینال آسیا رسیده.

حالا برانکو دیگر یک مربی جوان نیست. او در مرز 65  سالگی یک مربی باتجربه است که بازی های بزرگی را تجربه کرده. از سومی جهان با کرواسی به عنوان مغز متفکر بلاژویچ تا قهرمانی با تیم ملی ایران در بازی های آسیایی بوسان، سومی جام ملت های آسیا و صعود تیم ملی به جام جهانی 2006. اگر به اینها دو قهرمانی متوالی با پرسپولیس و یک حضور در نیمه نهایی برابر الهلال و حالا فینال آسیا را اضافه کنیم، برانکو را مردی کارنامه دار در فوتبال ایران می بینیم که تجربه بازی های بزرگ زیادی دارد. او در فوتبال ایران یک عنوان کم دارد: قهرمانی جام باشگاه های آسیا.

بی شک برای شخص برانکو هم این عنوان مهم ترین عنوان کاری اش تلقی می شود و برانکو می خواهد با این قهرمانی پایانی شیرین در دوران مربیگری داشته باشد. شانس پرسپولیس 50-50 است اما با توجه به تجربه برانکو و میزبانی پرسپولیس در بازی برگشت، به تیم پروفسور امیدوارانه نگاه می کنیم که بعد از بیش از 26 سال یک تیم ایرانی جام قهرمانی را بالای سر ببرد. این جام بی تردید مهم ترین جام برای هواداران پرسپولیس است و اگر برانکو با پرسپولیس قهرمان شود، نامش تا ابد در تاریخ باشگاه پرسپولیس جاودانه می شود.