حقي كه فقط ستاره ها دارند / انحصار اعتصاب!

1- مهم ترين خبر هفته گذشته فوتبال ايران، بدون ترديد ماجراي اعتصاب بازيكنان پرسپوليس بود. سرخپوشان كه بعد از پيروزي برابر سپاهان به طرز معجزه آسايي به كورس قهرماني برگشته بودند به دستور علي دايي شنبه و يكشنبه را در مرخصي گذراندند، پس از آن روز دوشنبه را تمرين كردند و سپس در روزهاي سه شنبه، چهارشنبه و پنجشنبه دست به تحريم تمرينات زدند. اين رفتار قرمزها كه پيش از اين يك بار هم در آستانه داربي 78 تكرار شده بود، حسابي خشم و عصبانيت هواداران را به دنبال آورده است. اين روزها در هم آميختن دو عبارت «بازيكنان ميلياردي» و «مشكلات مالي» از سوي مخاطبان فوتبال ايران، تركيبي متناقض ساخته است براي ملامت فوتباليست ها؛ آنچه نشان مي دهد مردم در ماجراي اعتصاب، حق را به بازيكنان نمي دهند. حالا همه دنبال غيرت و تعصب گم شده مي گردند؛ ميراثي كه انگار سوپراستارهاي اين عصر، اثري از آن را به همراه ندارند.

2- شايد خيلي از تيفوسي هاي فوتبال ايران علاقه اي به پذيرفتن اين واقعيت نداشته باشند، اما اتفاقي مثل «اعتصاب» بخشي از قواعد حرفه اي و مدرن اين رشته ورزشي محسوب مي شود. براي يافتن آخرين نمونه از چنين رفتارهايي در سطح اول فوتبال دنيا هم اتفاقا لازم نيست خيلي راه دوري برويم. همين دو هفته پيش بود كه بازيكنان تيم راسينگ سانتاندر در مسابقه برگشت يك چهارم نهايي جام حذفي اسپانيا حاضر به رقابت با حريف شان نشدند و از گردونه رقابت ها كنار رفتند. راسينگي ها از چند روز قبل از بازي با سوسيه داد هشدار داده بودند كه هيات مديره به خاطر ناتواني در انجام تعهدات مالي اش بايد استعفا بدهد، اما اين خواسته محقق نشد تا بازيكنان سانتاندر بعد از سوت آغاز بازي در مقابل ديدگان بهت زده تماشاگران از زمين خارج شوند. حالا راسينگ نه تنها از گردونه اين مسابقات كنار رفته، بلكه با حكم كميته انضباطي فدراسيون فوتبال اسپانيا از حضور در رقابت هاي فصل آتي كوپادل ري هم محروم خواهد بود. نكته اما اينجاست كه هواداران اسپانيايي- حتي همان ها كه بليت خريدند، اما مسابقه اي نديدند- با موضوع كنار آمده اند. طبعا بازيكنان تيمي مثل راسينگ هم به اندازه گذران زندگي شان پس انداز دارند و همچنين از مفاهيمي نظير وفاداري و تعصب نيز سر در مي آورند، اما به خودشان حق مي دهند در ازاي عدم وصول مطالبات شان دست به اعتراض بزنند و در اين مسير از حمايت نسبي طرفداران هم برخوردار مي شوند. حرفه آنها فوتبال است و ابتداي فصل قراردادهايي بسته اند كه بر اساس آن برنامه ريخته اند. با اين اوصاف طبيعي به نظر مي رسد كه به بدقولي مديران باشگاه معترض باشند. اين، ابدا منافاتي با تعلق خاطر به پيراهن تيم ندارد، گرچه همه جاي دنيا هواداران خوشحال تر مي شوند اگر ميزان از خودگذشتگي بازيكنان به خاطر منافع باشگاه افزايش بيابد.

3- مشكل اين نيست كه چرا پرسپوليسي ها اعتصاب كرده اند، اشكال شايد از جايي باشد كه در ساختار اجتماعي پرابهام كشور ايران، بقيه مردم سهمي از اين قبيل حركات مدني نبرده اند. اينجا اتفاقي مثل «اعتصاب» بيشتر از آنكه يك حركت اجتماعي با تمركز روي استيفاي حقوق قانوني شهروندان تلقي شود، عمدتا نوعي اقدام سياسي تعبير مي شود كه اغلب فرجام خوشايندي هم ندارد. آن دسته از هواداران راسينگ سانتاندر كه به افتخار بازيكنان معترض كف مي زنند، در سرزميني زندگي مي كنند كه در آن اگر خودشان هم هدف كوچك ترين ظلمي قرار بگيرند، به سرعت دست به اعتصاب مي زنند و از بالاترين درجه از همدلي ساير اركان جامعه نيز برخوردار مي شوند. همين چند ماه پيش كارمندان شركت هواپيمايي ايبريا در اسپانيا يكي از بزرگ ترين اعتصاب هاي دنيا را رقم زدند. در همين كشور اخيرا 15 هزار معلم عليه طرح رياضت اقتصادي دست به تحصن زدند، بي آنكه شغل يا امنيت اجتماعي شان به مخاطره بيفتد. در ايران اما آيا چنين حقي براي بقيه شهروندان وجود دارد؟ آيا اينجا كسي مي تواند با خيال آسيوده دست به اعتصاب بزند، بدون اين كه نگران برخورد تند قانوني يا اخراج از شغلش باشد؟ همين حالا هزاران كارگر ساده ناچار هستند با وجود عقب افتادن دستمزدهاي شان به كار ادامه بدهند، چون ايمان دارند حتي اگر خيال تحصن به خاطرشان خطور كند، خيلي زود جاي خودشان را به كساني خواهند داد كه حاضرند با همين شرايط جاي آنها را بگيرند. اينجا وقتي معلم بي نوا دست به خودسوزي مي زند، تنها اتفاقي كه رخ مي دهد اين است كه از صبح فردا يك نيروي تازه نفس به جاي او بالاي سر شاگردانش مي رود. ما مردماني هستيم خو گرفته به سازشكاري و قبول شرايطي كه روزبه روز بدتر مي شود؛ جماعتي با كمترين حميت اجتماعي نسبت به همنوعي كه حرفي براي گفتن دارد.

4- خوش به حال پرسپوليسي ها كه اعتصاب مي كنند، بي آنكه نگران افكار يا اجسام سخت باشند. خوش به سعادت شان كه نازشان خريدار دارد، گوشه زمين مي نشينند و براي وزير شاخ و شانه مي كشند، آن هم در مملكتي كه آدم هايش براي رساندن حياتي ترين پيام شان به هزارمين معاون و مشاور يك وزارتخانه بايد هزار جفت كفش آهني پاره كنند. نه، اين اعتصاب نيست كه درد دارد، اين «انحصار اعتصاب» است كه مخاطب را آزار مي دهد. آنجا كه پذيرفته شده ترين حركت مدني جهان هم در ايران به ابزاري در مشت سوگلي ها تبديل مي شود.