عصر پرسپولیس چطور رقم خورد؟

شاید اگر کرونا از راه نرسیده بود، الان چهارمین قهرمانی پیاپی پرسپولیس تثبیت شده بود. 4 قهرمانی متوالی برای تیمی که 8سال در حسرت قله نشینی می سوخت. این ایام حسرت چنان طولانی بود که یک زنگ تفریح حسابی برای رقبا می ساخت؛ درست مثل شوخی هایی که همه این سال ها در انگلستان با لیورپول می شد. اینجا قیمت مسکن و دلار سر آخرین قهرمانی پرسپولیس را بر سر هواداران این تیم می کوبیدند و بساط شوخی و خنده راه می انداختند. حالا اما همان تیم، در آستانه فتح چهارباره جام است و این دگردیسی تاریخی قاعدتا باید علل و عوامل زیادی داشته باشد. بگذرید از آنها که پای مهندسی نتایج یا دخالت سیاسیون و اصحاب قدرت را وسط می کشند. اینها بهانه های دوران بازندگی است، در غیراین صورت محال است تیمی که در داخل کشور از حمایت نامشروع بهره می برد، بیرون مرزها یک نیمه نهایی و یک فینال لیگ قهرمانان آسیا را تجربه کند؛ آن هم بدون ستاره های خارجی چند میلیون دلاری و بدون حق میزبانی کامل برابر همه رقبا. پس اگر پرسپولیس دهه جهنمی 80 را در نیمه دوم دهه 90 تبدیل به بهشت برین کرد، این موفقیت دلایلی دارد؛ مولفه هایی که بازخوانی آنها می تواند برای خود سرخپوشان یا هر تیم دیگری چراغ راه باشد.

کادرفنی کامل و اثرگذار

قطعا یکی از مهم ترین ستون های موفقیت پرسپولیس در این سال ها، بهره گیری از کادرفنی کامل و موفق بوده است. برانکو ایوانکوویچ مسلما بهترین مربی دنیا نیست، اما برای پرسپولیسی ها «اصل جنس» بود. یک حقیقت عرفی مهم در فوتبال این است که مربی باید با تیم «مچ» شود. گاهی حتی گروه خونی بهترین مربیان و تیم های دنیا به هم نمی خورد و نتیجه همکاری مایوس کننده از آب درمی آید. برانکو اما به اصطلاح روی پرسپولیس نشست. او یک مربی خوب با کارنامه قابل قبول بود که منهای اخوی سرجهازی(!) کادر همکارانش هم به خوبی از وی حمایت می کردند. عملکرد موفقیت آمیز بدنسازی به نام مارکو، مخصوصا در پنجره های بسته و هنگام کمبود شدید بازیکن به چشم آمد. کریم باقری هم که جای خودش را دارد. بدون تعارف شاید از کریم در حوزه کمک رسانی فنی آبی گرم نشود، اما کاری که او در جاری کردن نظم و دیسپلین بین بازیکنان و زدودن حواشی کاذب انجام داد، اهمیت بسیار زیادی دارد. برانکو همیشه از باقری به نیکی یاد کرد و البته کریم امسال هم به شکلی ویژه کمک حال گابریل کالدرون شد. برانکو همچنین در کنار همه این مواهب، از یک موهبت کم نظیر یعنی حمایت تام و تمام هواداران نیز برخوردار شد. پرسپولیسی ها که در دهه های 80 و 90 به رکورددار شعار «حیاکن، رهاکن» تبدیل شده بودند، این بار خسته از سر و کله زدن با مربیان متوسط و متزلزل ایرانی، وقتی نشانه های پیشرفت در تیم برانکو را دیدند پای او ایستادند و دژی نفوذناپذیر ساختند تا مربی کروات بتواند برنامه هایش را پیاده کند. در دوره برانکو شاخ بزرگ ترین و محبوب ترین ستاره ها شکست، اما او معمولا از حمایت مردم برخوردار بود. این شاید مهم ترین سرمایه لازم برای یک مربی باشد.

مسئله پول
برای سال ها در فوتبال پول چندانی وجود نداشت و لاجرم بهترین ستاره های کشور بین پرسپولیس و استقلال تقسیم می شدند؛ انتخابی که معمولا با توجه به علایق قلبی انجام می شد. از اوایل دهه 80 اما، همزمان با تزریق پول به قطب های تصنعی صنعتی، دولت هم آرام آرام دست حمایتش را از سر سرخابی ها برداشت تا موازنه ای کاملا معکوس شکل بگیرد؛ چنان که مثلا سپاهان در کوتاه ترین زمان ممکن با 4 و بعد هم 5عنوان قهرمانی به پرافتخارترین تیم تاریخ لیگ برتر تبدیل شد! البته در این سال ها هم گاهی پول از طریق منابع غیررسمی (مثلا سرمایه داران شخصی با انگیزه های بعضا ناپاک) به پرسپولیس و استقلال تزریق می شد، اما دولت بعد از تصویب قانون منع کمک به ورزش قهرمانی، این دو تیم را در تنگنا قرار داد. به عنوان مثال وقتی شما به لیست پرسپولیس فصول دهم و یازدهم لیگ برتر نگاه می کنید، با فقر حیرت انگیز و باورنکردنی بازیکن مواجه می شوید. در این شرایط اما یکی از مدیران پرسپولیس یعنی علی اکبر طاهری به دنبال راه جدیدی برای درآمدزایی گشت؛ جست وجویی که به تاسیس سامانه های پیامکی منجر شد. اگرچه این فرمول در حقیقت همان جمع آوری اعانه از مردم است و ارزش مدیریتی و اقتصادی چندانی ندارد، اما در شرایطی که خبری از بودجه دولتی، کپی رایت و حق پخش تلویزیونی نیست ، این ترفند به شدت به کار پرسپولیس و استقلال آمد و آنها توانستند در استانداردهای فوتبال ایران، تیم های خوبی بسازند. شاید به همین دلیل است که طاهری حتی با وجود گاف تاریخی اش سر ماجرای طارمی و بسته شدن پنجره های نقل وانتقالاتی باشگاه، مجموعا بابت کار در پرسپولیس نمره قبولی می گیرد. هرچند امروز با افت اقبال از سامانه ها، سرخابی ها به فرمول های جدید کسب درآمد پایدار نیاز پیدا کرده اند.

حفظ شاکله تیمی
در سال های ناکامی، داستان از این قرار بود که پرسپولیس هر سال یک فوج بازیکن جدید می خرید و بعد از شکست در پایان فصل عمده آنها را بیرون می ریخت تا یک لشکر فوتبالیست جدید استخدام کند. این برای هر تیمی در جهان «سم» است. شاید نتیجه کار تیمی که بازیکنان متوسطش چند سال کنار هم بازی کنند، بهتر از تیمی باشد که هر سال 10 ستاره جدید بخرد. برای ثبت در تاریخ باید نوشت که هفته اول لیگ دوازدهم، جلال حسینی در نخستین بازی اش برای پرسپولیس بازوبند کاپیتانی این تیم را به بازوبست؛ یعنی بی ثباتی در کادر بازیکنان تا این حد! بعد از آن اما ورق برگشت. یک نسل خوب در پرسپولیس شکل گرفت که بخش عمده آن مشمول ثبات شد. الان در کنار جلال حسینی، نفراتی مثل نوراللهی، عالیشاه، علیپور، کامیابی نیا، شجاع خلیل زاده، محمد انصاری و... جزو قدیمی های تیم هستند که هر کدام سابقه چند فصل بازی در پرسپولیس را دارند. شاید اواخر دهه 80 شما 3بازیکن در پرسپولیس پیدا نمی کردید که سابقه بالای 2سال داشته باشند و یکی از تفاوت های کلیدی قطعا همین جاست.

دروازه بان خوب
جدا کردن یک پست در یک تیم شاید بی انصافی به نظر برسد، اما وقتی در مورد دروازه بان حرف می زنیم، داستان عوض می شود. واقعیت آن است که بسیاری از مواقع تیم های موفق تر جهان در کنار همه آیتم های مورد نیاز، صاحب دروازه بان های خوب هستند. بسیار دیده شده که گلر بد، تیم را درست سر بزنگاه زمین زده و در عوض یک گلر خوب، همبازی هایش را از تنگنا نجات داده است. از این منظر قهرمانی های پرسپولیس هم از زمان حضور علیرضا بیرانوند شروع شد؛ انتقالی که شاید اگر نیم فصل زودتر انجام می شد، قرمزها در لیگ پانزدهم هم به جای نایب قهرمانی، یک پله بالاتر می نشستند. پرسپولیس بعد از احمدرضا عابدزاده تقریبا همیشه معضل دروازه بانی داشت، اما حضور بیرانوند باانگیزه این تیم را نجات داد و موفقیت هایش را مستمر کرد. هرچند بیروی این روزها چندان شبیه آن دروازه بان، 4سال پیش نیست. شاید در استقلال هم این نقش را خیلی از مواقع مهدی رحمتی در دوران اوجش برای آبی ها بازی کرده باشد.