مخاطب فروشی یک تلویزیون دولتی!

به تازگی چند تلویزیون اینترنتی در ایران مجوز کار گرفته اند که تبلیغات و برنامه های برخی از آنان مثل آنتن و آیو، رسما آغاز شده. مسلم است که در دنیای مدرن، وجود رسانه های پرشمار اتفاقی سودمند برای جامعه تلقی می شود. به ویژه در کشور ما ایران که بر اساس قانون اساسی اش صداوسیما به شکل انحصاری اداره می شود، ارزش راه اندازی تلویزیون های اینترنتی می تواند بیشتر هم باشد، اما متاسفانه همه چیز همین قدر ساده و زیبا نیست. طبق معمول این سکه برای ما یک روی دیگر هم دارد که نه تنها زندگی را زیباتر نمی کند، بلکه ممکن است عرصه را بر مردم تنگ تر هم کند.

تلویزیون اینترنتی یا هر رسانه دیگری که موازی با صداوسیما تاسیس می شود، زمانی می تواند ارزش پیدا کند که یک فضای رقابتی واقعی بسازد؛ به این معنا که تلویزیون با همه قدرت و حتی بهتر از قبل کار خودش را انجام بدهد و شبکه های اینترنتی هم با خلاقیت و نوآوری و نیز ارایه خدمات بهتر، مخاطبان را جذب کنند. با این وجود اتفاقی که در حال حاضر در ایران رخ داده، چیزی غیر از این است؛ به این معنا که ظاهرا صداوسیما نه تنها «رقیب» شبکه های کابلی نیست، بلکه «شریک» آنهاست و در نتیجه بعضا در انجام وظایف خودش جاخالی می دهد تا دکان و دستک اینترنتی ها رونق بگیرد. طی چند ماه گذشته این بحث به صورت خیلی جدی در مورد عدم پخش برخی مسابقات مهم لیگ های اروپایی توسط تلویزیون وجود داشته؛ جایی که ظاهرا سیما این رقابتها را پوشش نداده تا سایتی مثل «آنتن» به واسطه پخش مستقیم آنها به شهرت برسد و مخاطب جلب کند؛ خب آیا این به معنی پیشرفت است؟ یعنی اینکه مردم تا دیروز چیزی را مفت و مجانی در سراسر کشور می دیدند و از فردا باید بابتش پول بدهند، به منزله ترقی و افزایش امکانات رفاهی محسوب می شود؟ اگرچه ممکن است فعلا خدمات این تلویزیون های اینترنتی رایگان باشد، اما مسلما از فردا و با جذب مخاطبان کافی، وضع تغییر می کند و مردم ناچار می شوند برای تماشای برنامه ها پول بپردازند. عجیب اینکه این اواخر حتی شایعاتی در مورد عدم پوشش مسابقات ملی توسط تلویزیون و پخش زنده آنها از شبکه های اینترنتی هم به گوش می رسیده که واقعا نوبر است!

سال های طولانی است که مردم و منتقدان از جهات مختلف به عملکرد صداوسیما اعتراض می کنند. اینکه این رسانه به صورت انحصاری و تک صدایی اداره می شود، اینکه در مورد هیچ چیز به هیچ کس پاسخگو نیست، اینکه بودجه اش را با ساخت برنامه های ضعیف حیف و میل می کند، اینکه کیفیت تولیداتش بسیار پایین است و اینکه قافیه را به ماهواره باخته و مدتهاست درجا می زند، تنها بخشی از انتقادهای مخاطبان تلقی می شود. با این وجود در مقابل همه این غرولندها، اگر صداوسیمای ایران فقط یک حسن اساسی داشت که خیلی از مشکلات را پوشش می داد، آن امتیاز به «رایگان» بودنش مربوط می شد. حالا اما ظاهرا قرار است رسانه موسوم به ملی، همین یک پوئن را هم از دست بدهد و به تدریج برنامه های پربیننده ترش به شبکه های اینترنتی و پولی واگذار شود. دردناک تر از همه اینکه این شبکه ها بر خلاف کارکرد تلویزیون های خصوصی در سایر نقاط جهان، قادر به حضور متفاوت و جدی در عرصه های سیاسی و اجتماعی هم نیستند، بلکه فقط قرار است با سرگرم کردن مردم «بیزینس» کنند؛ وظیفه ای که گمان می کردیم در ازای بودجه سالانه هزار و سیصد میلیارد تومانی صداوسیما که مستقیما از جیب ملت پرداخت می شود، باید به نحو احسن توسط این ارگان انجام شود، اما ظاهرا خود غلط بود آنچه می پنداشتیم!