پاگشاي نسل سوم ستاره ها به فوتبال ايران / «پولكي» فحش نيست

بعد از چند سال ركود و رخوت و زيستن فوتبال ايران زير يك آسمان بي ستاره، اين روزها به نظر مي رسد پديده هاي جوان و جذابي در اين حوزه ظهور كرده اند كه مي توانند خون تازه اي به رگ هاي اين رشته ورزشي تزريق كنند. در روزهايي كه به نظر مي رسيد مستطيل سبز از حضور بازيكنان خلاق و توانا و آنها كه بتوانند ورق بازي را يك تنه برگردانند خالي شده، حالا مي توان يك به يك پديده هايي را ديد كه آينده درخشاني انتظارشان را مي كشد. شش ماه پيش شايد هيچكس حتي تصورش را هم نمي كرد پيام صادقيان چنين پتانسيل هايي داشته باشد. او اما امسال درخشيد تا در روزهاي خوبش حتي با علي كريمي و ناصر محمدخاني مقايسه شود و در موردش از آرزوي حضور در اروپا سخن بگويند. در كنار او محسن مسلمان، اميد عاليشاه، محمد عباس زاده، ميلاد غريبي و محمدرضا خانزاده هم از ديگر پديده هايي بودند كه امسال و پارسال در پرسپوليس ديده شدند. در بقيه تيم هاي ليگي هم مي توان به فهرست بلند بالايي از استعدادهاي تازه نفس اشاره كرد. مهدي شريفي، شاهين ثاقبي و سعيد عزت اللهي، مهرداد بايرامي، مرتضي تبريزي و احسان پهلوان، كاوه رضايي، سجاد بيرانوند، شهباززاده، يعقوب كريمي، شجاع خليل زاده و چندين تن ديگر از بازيكناني كه امروز در ليگ برتر بازي مي كنند، صاحب استعداد نشان مي دهند و به نظر مي رسد در آينده حداقل روي برخي از آنها مي توان به عنوان «ستاره» حساب ويژه اي باز كرد. حالا فوتبال ايران مي تواند يك نفس تازه چاق كند و منتظر به بار نشستن پديده هايي باشد كه آنها را بايد «نسل سوم» ستاره ها دانست؛ نسلي كه تفاوت هاي فاحشي با اسلاف خودش دارد.
ردپاي «نسل اول» ستاره هاي فوتبال ايران را بايد در دهه هاي 40 و 50 و بخشي از دهه شصيت جست وجو كرد. در اين روزگار، فوتبال هنوز به شكل يك صنعت اغواگر و ديوانه كننده در نيامده است. اغلب ستاره هاي اين عصر را بازيكناني تشكيل مي دهند كه به فوتبال به عنوان يك هنجار سالم اجتماعي و وسيله اي براي تهذيب نفس نگاه مي كنند. مهم ترين باشگاه اين دوره، شاهين است كه شعارش را بر سه پايه «اخلاق، درس، ورزش» استوار كرده بود. دادگان، مايلي كهن، همايون بهزادي، دانايي فر، ابراهيم آشتياني و حسين كلاني از جمله ستاره هاي اين مقطع هستند. اينجا مي توان فرامرز ظلي را ديد كه در كنار فوتبال حرفه اي، يك ژورناليست قابل هم هست يا ناصر حجاي را كه تحصيلات عاليه در زبان خارجه داشت و جعفر كاشاني را كه بعدها حتي سركنسول ايران در اروپا هم شد. براي اين نسل، فوتبال ابزار پالايش روح است و شايد به همين دليل هم باشد كه هنوز وقتي ستاره هاي آن روزگار دور هم جمع مي شوند، به اين افتخار مي كنند كه در طول دوران بازي شان كارت زرد و قرمز نگرفته اند. اينجا خبري از كري هاي انگشتي نيست. مردان اين عصر عمدتا عادت داشتند به كرامات انساني يا سواد و فعاليت هاي اجتماعي شان مباهات كنند؛ گو اينكه استثنائاتي هم وجود داشته است قطعا!
«نسل دوم» ستاره هاي ايراني از ميانه هاي دهه شصت تا اوايل دهه هفتاد ظهور كردند. در اين عصر فوتبال به معناي واقعي كلمه «همه گير» شده و شكل يك تب داغ اجتماعي را به خودش گرفته است. ورزشگاه ها لبريز از تماشاگر هستند. پرجمعيت ترين داربي تاريخ تهران و طبيعتا پرتماشاگرترين بازي تاريخ فوتبال كشور در همين دوره با حضور 130 هزار نفري مردم در ورزشگاه آزادي برگزار مي شود. اقتضاي اين همه توجه، ظهور ستاره هاي جديد است؛ سوپر استارهايي كه در محبوبيت، سياسيون و ستارگان سينما و موسيقي را كنار بزنند و تبديل به قطب هاي شگفت انگيز اجتماعي بشوند. فصل مشترك اين نسل با نسل قبلي اين است كه هنوز خبري از چشمداشت هاي مالي نيست. حالا ستاره هاي فوتبال عشق بازي مي كنند. سلطان اين عصر مجتبي محرمي است؛ يك سينه سوخته تمام عيار كه درآمد چنداني ندارد، اما به عشق هواداران تيمش از پيشنهاد نجومي كشاورز تهران صرف نظر مي كند. بقيه هم كم و بيش همين طورند. اسم احمدرضا عابدزاده، يك ورزشگاه را مي لرزاند. رضا شاهرودي، پيوس، پنجعلي، زرينچه، بياني ها و ديگران اغلب به همين كه پايگاه اجتماعي دارند، راضي اند. حالا رنگ ها جان گرفته اند و حتي نمي شود با آنها شوخي كرد. وقتي بازيكن پرسپوليس هستي، حتي با بند كفش آبي هم نمي تواني سر تمرين تيمت بروي. اين نسل عمدتا از خيابان هاي جنوب شهر يا زمين هاي خاكي بيرون آمده و خلق و خويش هم از همين جنس است. حالا ارزش هاي تعريف شده در طبقه ستاره ها تغيير كرده و مرام و معرفت جاي سواد و سجاياي اخلاقي را گرفته است. اگر ديروز كارت زرد نگرفتن فضيلت بود، حالا كارت قرمز گرفتن به خاطر كله زدن به صورت اسطوره رقيب مي تواند پل رسيدن به شهرت و افتخار بيشتر باشد!
... و حالا «نسل سوم» از راه رسيده است؛ نسلي با متفاوت ترين هنجارها و ارزش ها! شايد لفظ «بيزنس استار» بهترين عبارت براي توصيف پديده هايي باشد كه اين روزها در فوتبال ايران پا مي گيرند. نه گرايش به يك فعاليت مثبت و سازنده اجتماعي و نه عشق به شهرت و محبوبيت، هيچكدام از اينها عامل اصلي حضور اغلب ستاره هاي فعلي در ورزش قهرماني نيست. اكثر آنها به فوتبال آمدند، چون اين رشته تبديل به يك تجارت بسيار پرسود شده بود. ديگر دكتر و مهندس شدن نمي صرفيد. پدرها و مادرها دست پسران شان را گرفتند و آنها را به مدارس فوتبال، آكادمي ها يا تيم هاي پايه باشگاه ها بردند تا شايد از دل آنها، يك بازيكن ليگ برتري بيرون بيايد و سالي چندصدميليون پول بگيرد. نگاه اينها به فوتبال با نگاه مردان دو نسل قبل تفاوت فاحشي دارد. «پولكي» اگر براي نسل قبل فحش بود، براي خيلي از ستاره هاي اين نسل يك تعريف جامع و كامل از خصوصيات رفتاري شان است. چاره اي هم نيست ظاهرا؛ هواداران فوتبال بايد خودشان را با اين تغيير، تطبيق بدهند. سكونشيناني كه يك روز با ستارگان تحصيلكرده خداحافظي كردند و شيفته سوپراستارهايي شدند كه بعضا سيكل هم نداشتند، حالا با واژه هايي مثل غيرت و تعصب هم بايد وداع كنند و تن به درخشش بازيكناني بدهند كه اگر دستمزدشان دير شود، ممكن است سر از قطر دربياورند و اگر آخر سال پيشنهاد بهتري برسد، شايد حتي پيراهن رقيب را بپوشند. بعد از يك خلأ چندساله، حالا ستاره هاي ديگري خودشان را به جلد روزنامه هاي ورزشي مي رسانند؛ كساني كه كيفيت كافي دارند، اما ضامن بقاي شان، شعار فرهنگي باشگاه يا ميل هواداران نيست، رقم و قدرت پاس شدن چك هاي دريافتي شان است. مقدمتان پول باران رفقا!