پرسپولیس؛ بزرگراهی برای تردد مربیان

شاید نخستین جرقه های بی ثباتی پرسپولیس در اولین روز تیرماه 1382 زده شد. پرسپولیس پس از پنج سال علی پروین را کنار گذاشت تا با وینگو بگوویچ از سنت به مدرنیته کوچ کند. آن روزها هنوز هم سایه سلطان روی سر پرسپولیس بود.  بگوویچ که پیش از این در فولاد نتایج خوبی کسب کرده بود با یک برد عجیب، ره صد ساله را یک شبه پیمود و محبوب هواداران شد. پرسپولیس با علی دایی، جواد کاظمیان، حامد کاویانپور، یحیی گل محمدی، افشین پیروانی، سهراب انتظاری، امیرحسین اصلانیان، رضا جباری، ساشا ایلیچ، عیسی ترائوره و کلی ستاره دیگر پگاه را با پژمان نوری و سیروس دین محمدی هشت تایی کردند. بوسه های بگوویچ بر شال قرمز رنگ و خوشحالی اکبر غمخوار مدیرعامل وقت پرسپولیس از صحنه های به یاد ماندنی آن ایام است.

در هفته چهارم مسابقات فوتبال لیگ سوم حرفه ای و در روز 12مهرماه سال 1382، در حالی که همگان آماده تماشای برد متوالی چهارم سرخ ها بعد از برد 8 ـ 2 برابر پگاه گیلان، یک ـ صفر مقابل ابومسلم و 5 ـ 2 برابر فجرشهیدسپاسی، بودند، پیکان و ذولفقارنسب، پرسپولیس وینگو بگویچ را در حضور 100هزار تماشاگر دو بر یک شکست دادند. دو تساوی در برابر سپاهان و استقلال اهواز و در نهایت شکست در دربی، پرسپولیس را به حاشیه برد. تیم قدرتمند بگوویچ 10 برد، 9 مساوی و 7 باخت کسب کرد، در لیگ پنجم شد و از جام حذفی کنار رفت.

لیگ چهارم با مدیریت فنی پروین و سرمربی گری راینر سوبل آغاز شد. آرش فرزین -داماد پروین- شده بود مترجم سوبل و تبعیت او از پروین را برای خبرنگاران ترجمه می کرد. حتی نظرات فنی او هم تغییر داده می شد. "من به بازيكنانم دستور حمله مي دادم اما شاهد عقب كشيدن آنها بودم البته بازيكناني مثل باقري زبان آلماني مي دانستند و به من گفتند مترجم شما چيز ديگري به ما مي گويد". این را سال ها بعد از افشاگری فردوسی پور در برنامه 90 گفت.

سوبل در همان هفته های اول با پروین دچار اختلاف نظرهای شدیدی شد.  او در ادامه نتایج نسبتا مناسبی گرفت و پرسپولیس تا چند هفته به پایان لیگ، مدعی قهرمانی بود. سرمربی آلمانی پرسپولیس پس از آخرین بازی لیگ استعفا داد، در حالی که رقابت های جام حذفی هنوز باقی مانده بود. او در یک برنامه تلویزیونی تمام کاسه کوزه ها را بر سر حمید استیلی شکست و وی را عامل همه اختلافات معرفی کرد. پرسپولیس با سوبل در 31 بازی 17 برد، 7 تساوی و 7 باخت به دست آورد و در نهایت چهارم شد. خودش می گوید:  "تا قبل از حضور تيم ملي آلمان در ايران و در آغوش كشيدن من توسط كلينزمان و بيرهوف، كسي در ايران مرا تحويل نمي گرفت اما به محض اينكه آنها ديدند سرمربي تيم ملي آلمان و بكن باوئر با چه احترامي از من استقبال كردند. نگاه ژورناليست هاي ايراني به من عوض شد. بعد از آن بود كه پيروزي هاي من در پرسپوليس شروع شد اما زمان براي به دست آوردن جام كافي نبود".

برای شروع لیگ پنجم نام های زیادی برای سرمربی گری پرسپولیس مطرح شد. از محمد مايلى كهن به عنوان گزینه ایرانی این تیم نام برده شد. پس از آن، باشگاه سراغ خارجى ها را گرفت. از فرانك پاگلزدورف كه زمانى مربى هامبورگ بود تا امبرتو كوئليو پرتغالى كه روزنامه باشگاه از ذوقش تیتر بزند: "پائولو كوئليو و... كانديداى مربيگرى پرسپوليس". يكى دو اسم ديگر هم اين وسط شنيده شد؛ مثل كارلوس سزار برزیلی كه خيلى معروف نبود. "نمايش" پرسپوليسى ها اما يك حسن ختام جذاب لازم داشت و آن وسوسه اى بود به نام مربيگرى لوتارماتيوس افسانه اى در پرسپوليس، كنار دست على آقاى پروين؛ درست در روزهایی که ماتئوس مربی مجارستان در مسابقات مقدماتی جام جهانی 2006 بود. سیاست خرید زمان به خوبی اجرا شد. در نهایت کاشانی، رییس سازمان فوتبال پرسولیس، نام سرمربی جدید سرخپوشان را اعلام کرد. "ديگر وقت زيادى به شروع ليگ نمانده و بهتر است مربى داخلى بيايد تا خارجى. ابراهيمى داراى سابقه پربارى است و از آگاهى بالايى برخوردار است. حضور او به نفع پرسپوليس است".

درحالیکه بی نظمی در پرسپولیس به اوج خود رسیده بود. سيدضياءالدين شجاعى برهان نايب ریيس هيات مديره گفت: «ماتيوس دستمزد بالايى مى خواست. ضمناً دستيارانش هم بايد از آلمان مى آمدند. با اين حساب چيزى نزديك به يك ميليارد تومان هزينه براى باشگاه در بر داشت. بنابراين به رغم ميل باطنى اين گزينه را كنار گذاشتيم و تيم را به على پروين سپرديم".

تیم دوباره به سلطان رسید و او در 21 بازی 7 برد، 7 تساوی و 7 شکست را ثبت کرد تا تیم را در رده نهم جدول به آری هان و انصاری فر تحویل دهد. آری هان هلندی با قرارداد سنگین حدود یک میلیاردی برای 5/ 1 فصل از بهمن ماه سال 84 هدایت پرسپولیس را بر عهده گرفت.

پرسپولیس با این مربی جان تازه ای گرفت. مهرزاد معدنچی که روزگاری در دوره پروین مقصر تمام اشتباهات بود احیا شد و یک تیم را به فینال جام حذفی برد. اما بازی فینال به دلیل نزدیک بودن جام جهانی به فصل بعد موکول شد. تمرینات فصل جدید با این مربی آغاز شد. مدیریت باشگاه پرسپولیس پس از اردوی اتریش، در 19 مرداد 85 حکم اخراج آری هان را به دلیل بی نظمی های مکرر از تیم امضا کرد .آری هان از 178 روز حضور در پرسپولیس، 96 روز را در مرخصی به سر برد.

انصاری فر که به دوران پروین در پرسپولیس خاتمه داده بود، سراغ سرمربی ترک تبار آن روزهای پاس رفت. سرشناس ترین مربی خارجی تاریخ پرسپولیس که البته بدشانس ترین آنها هم بود. دنیزلی در 26 مرداد 85 با پرسپولیس قرارداد 800 هزار دلاری بست و کار خود را آغاز کرد. ابتدا در فینال جام حذفی در ضربات پنالتی مغلوب سپاهان شد. سپس با انبوهی از بازیکنان مصدوم مواجه شد اما با این وجود پرسپولیس بهترین فوتبال سال های اخیر خود را در دوره این مربی ترک ارائه می داد و یک نمایش سراسر تهاجمی را روی صحنه می برد. دنیزلی در لیگ برتر توفیقی نداشت و شکست عجیب از سپاهان در نیمه نهایی جام حذفی پایان نخستین مرحله حضور این مربی بدشانس در پرسپولیس بود. 16 برد، 14 تساوی و 6 باخت حاصل عملکرد این مربی در پرسپولیس بود. پرسپولیس دنیزلی سوم شد. انصاری فر کنار گذاشته شد و حبیب کاشانی در میان نارضایتی هواداران به پرسپولیس آمد.

پرسپولیس با استیلی و مرزبان تمرینات را شروع کرد و با قطبی لیگ را! قطبی که تا آن روز آنالیزور بود، سرمربی شد و قلب شیر را وارد ادبیات فوتبالی کرد.  پرسپولیس با او در 51 بازی 26 برد، 15 تساوی و 10 شکست را تجربه کرد و درحالیکه اختلاف ها در تیم موج می زد در نهایت حتی با وجود کسر شش امتیاز، در دقیقه 96 یک بازی دراماتیک قهرمان لیگ برتر شد. حبیب کاشانی سال ها بعد شرایط حضور این مربی ایرانی را در پرسپولیس افشا کرد. پرداخت مالیات توسط باشگاه، تهیه مسکن مجلل و اینکه اگر اختلافی بین او و باشگاه پیش آمد، دادگاه عالی سوییس در این مورد تصمیم بگیرد.

افشین قطبی از پرسپولیس رفت. حبیب کاشانی هم به سبب اختلاف با علی آبادی، وزیر ورزش وقت از پرسپولیس کنار گذاشته شد تا داریوش مصطفوی مدیرعامل این تیم شود. مصطفوی بعد از یکی از جلساتش با علی آبادی گفته بود: "چيزهايي از علي آبادي ياد گرفتم كه در اين 50 سال نشنيده بودم". او با یک قرارداد سنگین، قطبی را با شرایط عجیبی از جمله الزام به خرید نقاشی های همسرش به پرسپولیس بازگرداند تا شاید با نتایج خوب یاد و خاطره حبیب کاشانی را از ذهن هواداران پرسپولیس پاک کند.

عمر مربی گری قطبی در پرسپولیس به درازا نکشید. او شبانه پرسپولیس را به مقصد دوبی ترک کرد و بعدها در مصاحبه ای از نداشتن امنیت در ایران گفت. "فوتبال ایران فوتبالی است که شفافیت و حرفه ‏گری در آن به ندرت دیده می شود. باندهای مختلفی بین روزنامه‏ نگاران، مربیان و کسان دیگری وجود دارد که سعی می‏ کنند برای منافع خودشان کارهایی انجام دهند که در جاهای دیگر دیده نمی شود. بعد از کنفرانس مطبوعاتی بازی با صبا وارد اتوبوس تیم شدم. راننده شخصی ام تماس گرفت و گفت که 50 نفر که شامل دو لیدر پرسپولیس هستند، به سمت ماشین شخصی ام حمله کرده اند و با سنگ و چوپ، شیشه را شکستند. وقتی به خانه برگشتم و خانمم در مورد این تجربه صحبت کرد، فکر کردم آن امنیت اجتماعی که برای خانواده ‏ام لازم بود، دیگر وجود ندارد و ممکن است دفعات بعد چاقو و تفنگ باشد. احساس کردم باید پرسپولیس و خانواده ‏ام را ترک کنم. همان هفته جلسات خیلی طولانی با هیات مدیره گذاشتم، خیلی اشک ریختم یعنی خیلی آن روزها ناراحت بودم زیرا نمی خواستم پرسپولیس را ترک کنم".

او در حالی از باندهای رسانه ای صحبت می کرد که گفته می شد خودش به یکی از قوی ترین باندها متصل است. در نهایت مردی که خیلی اشک ریخت تا پرسپولیس را به خاطر نداشتن امنیت ترک کند، مدتی بعد به عنوان سرمربی تیم ملی ایران به کشور بازگشت.

پس از قطبی، پیروانی سرمربی پرسپولیس شد و با این تیم 7 برد، سه تساوی و دو شکست را به دست آورد. پیروزی های خفیف یک بر صفر پرسپولیس با پیروانی هواداران را راضی نکرد و او کنار گذاشته شد تا نلو وینگادای پرتغالی سرمربی این تیم شود. او با پرسپولیس در سه جام ناکام محض بود. در لیگ هشت برد، چهار تساوی و پنج شکست را ثبت کرد. در جام حذفی با شکست از پاس، حذف شد و در لیگ قهرمانان آسیا نیز به رغم شکست سنگین از الغرافه به مرحله یک هشتم نهایی رسید، اما با یک ضربه پنالتی به بنیادکار ازبکستان باخت و حذف شد.

در 30 تیر 1388 سکان هدایت پرسپولیس به زلاتکو کرانچار سپرده شد. این مربی کروات چند روز قبل از آغاز لیگ نهم هدایت پرسپولیس را برعهده گرفت.و پس از اولین باخت مقابل پیکان توسط عباس انصاری فر، مدیرعامل وقت پرسپولیس به مدت 24 ساعت اخراج شد اما دوباره به تیم بازگشت. او پس از هفته هفدهم و در زمان مدیریت حبیب کاشانی به صورت توافقی از پرسپولیس جدا و جایش را به علی دایی داد. کرانچار در حالی از تیم کنار رفت که پرسپولیس به یک ثبات نسبی رسیده بود و نتایج خوبی هم در لیگ برتر به دست می آورد. پرسپولیس با کرانچار هشت برد، 9 تساوی و چهار شکست را تجربه کرد. سرمربی کروات پرسپولیس مدتی بعد به سپاهان رفت و نتایج درخشانی گرفت.

هشت دی 1388 شروع کار علی دایی با پرسپولیس بود. حبیب کاشانی و علی دایی در کنار هم فصل را آغاز و در نهایت با قهرمانی در جام حذفی به پایان بردند. اما اختلافات این دو که سوژه برنامه طنز خنده بازار نیز شده بود، در نهایت به جدایی دایی انجامید. دایی با پرسپولیس در لیگ پنجم شد.

حبیب کاشانی فصل بعد را با دوست نزدیکش، حمید استیلی آغاز کرد اما پرسپولیس بدترین شروع فصل را داشت و در نهایت با تعیین هیات مدیره جدید، کاشانی رفت و محمد رویانیان از ستاد سوخت به باشگاه پرسپولیس قدم گذاشت. او پس از چند بازی استیلی را کنار گذاشت و پس از مذاکره با اسون گوران اریکسون، لوکا بوناچیچ، جمال حاجی، روبرتو دونادونی و خوان رامون لوپز، مصطفی دنیزلی را به پرسپولیس بازگرداند.

دنیزلی در نیم فصل دوم لیگ برتر به همراه پرسپولیس 5 برد، 5 تساوی، 7 باخت، 30 زده و 35 گل خورده را کسب کرد و این تیم را به رده نامطلوب دوازدهم رساند. هرچند این مربی در لیگ قهرمانان آسیا پرسپولیس را به مرحله حذفی رساند اما در آن بازی سرنوشت ساز با نتیجه 3 بر یک مغلوب الاتحاد عربستان شد و از گردونه رقابت ها کنار رفت. پس از آن باخت دنیزلی برای رسیدن به وضعیت همسر و پدر همسر بیمارش به ترکیه رفت و در حالیکه قرار بود، باز گردد، دیگر باز نگشت.

انتظار مدیران باشگاه پرسپولیس برای بازگشت مصطفی دنیزلی و مذاکره با مربیان بزرگی همچون "گابریل کالدرون"، "برنو متسو" و ... نتیجه بخش نبود تا در نهایت مانوئل ژوزه 66 ساله، دشمن شماره یک "کارلوس کی روش"  که به فرگوسن آفریقا و مرد دربی ها معرف بود، هدایت سرخپوشان را برعهده بگیرد.

دومین مربی پرتغالی تاریخ پرسپولیس با قراردادی معادل یک میلیون و 200 هزار دلار به ایران آمد و از روز نخست بحث بسته نشدن تیم توسط خودش را عامل ناکامی سرخپوشان دانست. این مربی در پایان نیم فصل نخست لیگ برتربا 6 پیروزی، 6 تساوی و 5 باخت، پرسپولیس را دوازدهم کرد تا با کارنامه ای ضعیف به پرتغال باز گردد.

یحیی گل محمدی که در خرداد ۱۳۹۱ به عنوان سرمربی تیم صبای قم انتخاب شده بود در مهر ماه سال ۱۳۹۱ از این تیم جدا و  به عنوان دستیار به تیم پرسپولیس تهران پیوست.

پس از پایان نیم فصل سال ۱۳۹۱ با برکناری مانوئل ژوزه، گل محمدی به عنوان سرمربی پرسپولیس انتخاب شد. گل محمدی پس از شکست در فینال جام حذفی مقابل سپاهان و تراژدی خداحافظی غم بار "کیا" از میادین با انتقادهای پیشکسوتان باشگاه پرسپولیس مواجه شد و 18 اردیبهشت سال 1392 تصمیم به جدایی از پرسپولیس گرفت و استعفا داد. یحیی در 15 بازی هشت برد، شش تساوی و یک شکست را ثبت کرد.

لیگ سیزدهم بازهم با دایی آغاز شد. رویانیان در آستانه برکناری بود که فشار هواداران و رسانه ها باعث شد وزیر ورزش از تصمیمش منصرف شود. رویانیان امور فنی تیم را به علی دایی سپرد و پرسپولیس بعد از 3 سال به صدر جدول لیگ برتر رسید. در میانه های فصل بود که رویانیان در نهایت ترجیح داد استعفا کند و علی پروین به عنوان سرپرست موقت جانشین سردار شد. پرسپولیس با کسب سهمیه آسیایی و نایب قهرمانی لیگ به کار خود پایان داد. درگیری با علی کریمی بر سر اینکه علی کریمی ثبات ندارد و نباید یک روز خداحافظی کند و روز دیگر برگردد. درگیری با آل اشپورت بر سر توپ های عجیب و غریب و نارنجی شان، درگیری با یاوری به دلیل عدم رعایت بازی جوانمردانه از سوی بازیکن پرسپولیس، درگیری با محسن قهرمانی به سبب جنجال غش کردن داور، جدال با کرانچار به دلیل اظهارنظر او درباره یک پنالتی و درگیری های بی پایان با مایلی کهن که حتی تا مرز فیزیکی هم پیش رفت. تنها بخشی از خاطرات پرسپولیس در آن ایام است.

سرخپوشان لیگ چهاردهم را هم با علی دایی آغاز کردند و او درحالیکه از هفت بازی نخست خود یک دو، دو تساوی و سه شکست کسب کرده بود از این تیم کنار گذاشته شد. جالب تر آنکه محمد دایی که در ثبت این رکورد با علی دایی شریک بود مدتی بعد گفت: " همه وجدان دارند، شاید وجدان بعضی ها خواب باشد اما یک روز بیدار می شوند و از کردارشان پشیمان می شوند. مردم ذهن شان آگاه و بیدار است. قسم می خورم اگر علی می ماند تیم اول یا دوم می شد و در آسیا هم خوب کار می کرد".

 درخشان در 13 بازی لیگ برتر و 4 بازی جام حذفی هدایت پرسپولیس را بر عهده داشته که 6 برد، 4 تساوی و 7 باخت بدست آورده است. بازی با صبا شاید آخرین فرصت این مربی باشد. این تیم طی چهارده فصل اخیر هفده بار سرمربی خود را تغییر داده و 14 مدیرعامل به خود دیده است. این ها در حالی است که رئال مادرید طی همین مدت 12 مربی و شش مدیرعامل، بارسلونا 9 مربی و پنج مدیرعامل، چلسی 11 مربی ( که سه مربی موقت و یک مربی – بازیکن در بین آنها بود ) و یک مدیرعامل و بایرن مونیخ 9 مربی و سه مدیرعامل داشته اند.

نویسنده: محمد آقایی فرد