یادداشت: یک باشگاه و هزار راه درآمدزایی

همه فوتبال را یک صنعت درآمدزا و سودده با بازدهی بالا می شناسند. این تفکر در صورتی درست است که مدیران باشگاه های فوتبال به درستی راه پول درآوردن را بلد باشند.
موضوع واگذاری تیم های پرسپولیس و استقلال سال هاست در محافل ورزشی و اخبار نقل می شود. پانزدهم شهریور بود که دکتر مسعود سلطانی فر، وزیر ورزش و جوانان خبر از واگذاری دو باشگاه بزرگ استقلال و پرسپولیس تا پایان سال 98 داد. اکنون که احساس می شود این اتفاق به صورت جدی در حال پیگیری است، بد نیست تا نگاهی به جریان های درآمدی و مالی تیم های ورزشی بیاندازیم:

تامین مالی جمعی و سرویس های هواداری
مشکل مالی در باشگاه های ایرانی موضوعی است که هر مدیرعامل و هیئت مدیره باشگاه ها مدتی با آن درگیر هستند. در این راه هواداران یکی از بهترین پشتوانه ها هستند. این روش تامین هزینه ها چندین بار توسط باشگاه های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است؛ به عنوان مثال زمانی که پرسپولیس در پرونده قرارداد مانوئل ژوزه سرمربی پرتغالی خود محکوم به پرداخت دستمزد سنگین او شد، مدیران وقت باشگاه با اعلام یک شماره حساب، مبلغ قابل توجهی را توسط هواداران خود جمع آوری کردند. همچنین باشگاه استقلال نیز برای تامین دستمزد و حفظ مامه تیام، مهاجم خود از این روش استفاده کرد.
روش تامین مالی جمعی یک ایراد کوچک دارد؛ این روش مقطعی بوده و باشگاه ها معمولا در مواقع حساس از هواداران خود کمک می گیرند. جدیدترین روش کمک هواداران به باشگاه مورد علاقه خود، سرویس های هواداری و خدمات ارزش افزوده اپراتوری (وَس) است. در این روش، هواداران آگاهانه و با اختیار به صورت روزانه یا ماهانه مبلغ مشخصی را به حساب باشگاه واریز می کنند.
تیم های زیادی در سراسر جهان از این سرویس ها برای تامین هزینه های خود استفاده می کنند و حتی سعی در توسعه زیرساخت های مورد نیاز آن دارند اما حواشی و اتفاقات اخیر پیرامون وس، این روش درآمدی را که می تواند بهترین روش برای حل مشکلات مالی باشگاه ها باشد را با مشکل مواجه کرده است. صادق درودگر، عضو هیئت رئیسه سازمان لیگ فوتبال نیز در برنامه فوتبال برتر شبکه سه از وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درخواست کرد تا جلوی درآمدزایی از طریق وس را نگیرند. زیرا می توان اندک تخلفات موجود در این سرویس را حل کرد؛ پس نباید جلوی تمام آن را گرفت.
همچنین استفاده از این روش امکان برنامه ریزی و مدیریت هزینه ها را به مدیران باشگاه ها می دهد. هنگامی که یک مدیر ورزشی از مسائل مالی باشگاه خود مطمئن باشد، به راحتی می تواند پرداختی به بازیکنان و مربیان را انجام دهد، اردوهای باکیفیت تدارک بیند و حتی زیرساخت های مورد نیاز تیم خود را توسعه دهد.

بلیط فروشی و حق پخش تلویزیونی
بلیط فروشی مسابقات فوتبال صرفا مربوط به بازی های هر هفته از لیگ نیست؛ مثلا در لیگ های معتبر جهان هواداران متعصب تیم ها بلیط های یک فصل را پیش خرید می کنند. این کار علاوه بر تامین حساب مالی باشگاه، از ایجاد بازار سیاه فروش بلیط در روز مسابقه جلوگیری می کند و بازیکنان نیز با اطلاع از حمایت پرشور طرفداران خود، باانگیزه بیشتری در زمین مسابقه حاضر می شوند.
درآمدزایی از طریق حق پخش تلویزیونی دیگر روش باشگاه های ورزشی در جهان است. معمولا شبکه های تلویزیونی حاضر به پرداخت مبالغ بسیار زیادی برای گرفتن حق پخش اختصاصی برای خود هستند.

اسپانسرینگ و تبلیغات
هر زمانی اسم یک باشگاه فوتبال سر زبان ها بیافتد، شرکت ها و کمپانی های بزرگ برای اسپانسرینگ و حمایت مالی از آن داوطلب می شوند. مثلا پس از بازگشت و برد باشگاه آس رم در بازی برابر بارسلونا، شرکت هواپیمایی قطر قرارداد 39 میلیون یورویی با این باشگاه ایتالیایی امضا کرده است.
جدای از بحث اسپانسرینگ، تبلیغات نیز پول خوبی را برای باشگاه ها به همراه دارد. هزینه لباس بازیکنان و کادر فنی، آب آشامیدنی و مواد خوراکی، هزینه اردوها و سفر تیم و ... را می توان به راحتی از طریق تبلیغات تامین کرد. همچنین تبلیغات محیطی در استادیوم و زمین تمرین را نیز نباید از یاد برد.

فروش بازیکن و حق رشد
هر ساله در فصل نقل و انتقالات فوتبالی خبرهای زیادی از جابه جایی بازیکنان در بین تیم ها شنیده می شود. تیم های کوچک سعی می کنند ستارگان جوان خود را با رقم های بالا به تیم های دیگر بفروشند و هزینه های خود را تامین کنند. انتقال قرضی بازیکنان نیز روش خوبی برای کاهش هزینه های تیم هاست؛ وقتی یک بازیکنان به صورت قرضی از تیم جدا می شود، علاوه بر رشد فردی و کسب تجربه در تیم جدید، تراز مالی باشگاه را نیز متعادل می کند.
غرامت آموزشی (حق رشد)  یکی از بندهای قانون نقل و انتقالات فوتبال است که چند سالی است برخی مدیران باشگاه ها مبلغی را از باشگاه هایی که بازیکنان جوان را به خدمت می گیرند دریافت می کنند. این قانون برای تشویق تیم ها به بازیکن سازی است و اجرای آن باعث می شود تا باشگاه ها به درآمدزایی از پرورش بازیکنان جوان بیشتر توجه کنند.
در لیگ فوتبال ایران نیز به تازگی برخی از مدیران باشگاه ها به کمک همین قانون، علاوه بر حق جابه جایی و فروش بازیکن، مبالغ قابل توجهی را از تیم مبدا آن دریافت کرده اند.

جریان های درآمدی روز بازی و معارفه بازیکنان
جریان های درآمدی روز بازی (Match Day Revenue) بازار بسیار خوبی برای باشگاه هاست. کیت های هواداری شامل پرچم، مچ بند، شال هواداری و ... ، لباس و پوستر عکس بازیکنان را می توان در فروشگاه هواداری باشگاه (Fan Shop) فروخت. مثلا باشگاه یوونتوس تمام هزینه ای که بابت خرید کریستیانو رونالدو، مهاجم پرتغالی باشگاه رئال مادرید کرده بود را در همان روز معارفه و با فروش پیراهن شماره این بازیکن جبران کرد (حدود 100 میلیون یورو).
مراسم معارفه ستارگان فوتبال نیز یکی از راه هایی است که بخشی از مبلغ هزینه شده برای نقل و انتقال او را جبران می کند. انتقال رونالدو و کاکا به رئال مادرید، رفتن نیمار به بارسلونا و حتی پاریسن ژرمن استادیوم های این باشگاه ها را مملو از تماشاگر کرد که متاسفانه این روش مورد توجه تیم های لیگ فوتبال ایران نیست و از آن استفاده نمی کنند.

جوایز و پاداش ها
در لیگ های معتبر جهان، تیم ها براساس رتبه کسب شده در پایان مسابقات، مبالغی را تحت عنوان پاداش دریافت می کنند. این جایزه دو ویژگی خوب دارد؛ اول اینکه تفاوت مبلغ دریافتی تیم های هر رتبه به قدری است که معمولا باشگاه ها تا آخرین هفته برای کسب رتبه بهتر در جدول رقابت می کنند و دوم اینکه تیم های میانه جدول با قدرت در زمین حاضر می شوند و احتمال تبانی نیز کمرنگ تر می شود.
از طرفی رسیدن به موفقیت در مسابقات مختلف و کسب جام نیز پول خوبی را به حساب باشگاه واریز می کند. به عنوان مثال نایب قهرمانی پرسپولیس در جام باشگاه های آسیا، سود 2 میلیون یورویی را برای این باشگاه در پی داشت.