اقتصاد فوتبال؛ مساله فقط حق پخش نیست!

مهدی تاج، رییس فدراسیون فوتبال از نگرانی های اقتصادی در فوتبال ایران حرف زده اما وقتی درباره درآمدزایی در فوتبال ایران بحث می کنیم، محدودیت های عجیب و دست و پاگیر از راه می رسند. فدراسیون اگرچه در جدل با صدا و سیما به دلیل انحصار تلویزیون، نمی تواند نرخ واقعی حق پخش را به دست بیاورد اما از نکات کلیدی دیگری که به ورشکستگی و بدهی های بزرگ باشگاه ها شده، غافل است. اول حرف های تاج را مرور کنیم:

«در بحث درآمدزایی با توجه به مسائلی که با صداوسیما و بودجه مجلس داریم، مشکلاتی هست. بعد که راه بیفتد برای آیندگان شرایط خوب می شود. دعواها دارد انجام می شود اما باید سازمان اقتصادی درست کنیم که کاملا از فدراسیون مجزا باشد. در این شرایط دولتی به فدراسیون نگاه نمی شود. این کار در مجمع آینده طرحش برده می شود. ما قراردادها را به 3 کارشناس رسمی دادگستری داده ایم. دعوای شیرازی با پرسپولیس و استقلال را آقای آل اسحاق خوب جمع و جور کرد. من در نامه ای که به آل اسحاق نوشتم صراحتا از او خواستم قرارداد تبلیغات محیطی با ایران نوین، قرارداد تبلیغات محیطی با فناپ، قرارداد با شرکت پگاه امین سیما و قرارداد فناپ برای تیم های ملی را بررسی کند و اگر حل اختلاف دیده شد، با حل اختلاف و اگر داوری دیده شد، با داوری حل کند. اگر نشد با دادگاه صالحه موضوع را حل کند. یعنی دست ما را باز گذاشتند. خاطرم جمع است که مسائل مالی اگر در حل اختلاف برطرف نشود، باید به دادگاه برود. آقای شیرازی هم قول داده پولی را پرداخت کند اما اعتراض هایی دارد که برای من قابل قبول نیست؛ اینکه چرا 3 بعدازظهر شهرآورد را برگزار کردید که ال ای دی ها مشخص نباشد. سازمان لیگ نمی تواند تنهایی بازی را 5 بعد از ظهر بگذارد. شورای تامین وجود دارد و محدودیت هایی وجود دارد. ما نمی توانیم حرف خودمان را بزنیم.»

باشگاه ها اما در اوج بحران های مالی هستند. تیم هایی که از درآمدهای بزرگ محروم شده اند و خود نیز در این محرومیت نقش دارند. چند پرده از ماجراهای تیم های ایرانی را مرور می کنیم. چه بسا فدراسیون فوتبال به جز حق پخش تلویزیونی یا آگهی محیطی، دغدغه های اقتصادی دیگری هم پیدا کند:

۱- فوتبال ایران با این حال و روز اقتصادی اش اگر با این بی توجهی های مرگبار به فعالیت اقتصادی اش ادامه دهد، ورشکستگی علنی دور از انتظار نیست. درآمد باشگاه ها از پیامک بازی با هواداران ابدی نخواهد بود و باشگاه ها در جذب درآمد از روش های دیگر خلاقیتی ندارند. تلویزیون هم تا روزی که شبکه های خصوصی یک بازار رقابتی برای خرید حق پخش نسازند، حقوق فوتبال را نمی پردازد و رقیبی هم ندارد که نگران باشد. باشگاه ها در چنین شرایطی باید نگران قیمت ها در فوتبال باشند. بی توجهی در قرارداد با بازیکنان و مربیان ورشکستگی بزرگی را به بار می آورد. فوتبال ایران برای پروژه نجات به مدیران تازه با دیدگاه های سازنده نیاز دارد. زمانه ادامه همان راهی که فتح ا... زاده و عابدینی از نشانه های ماندگارش بودند، دیگر گذشته است. آثار ورود چهره هایی مثل رویانیان و هدایتی هم که دیگر توضیحی لازم ندارد. در فوتبال ایران جهانیان و امثالش نیز پیدا شده اند. دیگر چه اتفاقی باید رخ بدهد تا چهره مدیریت در فوتبال ایران عوض شود؟

۲- آیا باشگاه ها در فوتبال ایران هر سال باید در بدهی ها غرق شوند و هیچ مرجعی هم برای نجات شان کاری نکند؟ فشار کنفدراسیون فوتبال آسیا می تواند به اصلاح ساختار اقتصادی باشگاه ها در فوتبال آسیا کمک کند. همراهی فدراسیون فوتبال با ای اف سی در این پروژه اصلاح، بهترین تصمیم برای فوتبال ایران است.  باشگاه های ایرانی فارغ از اینکه در پرداخت مطالبات بی تعهد هستند، در قرارداد نیز ولنگاری عجیبی دارند. ملاک شان همیشه نپرداختن مطالبات بوده و این بدعهدی عواقبی هم در فوتبال ایران نداشته و همین عوامل مدیران را در عقد قرارداد بی توجه کرده است. آنها هنگام عقد قرارداد میلیاردها را می بخشند اما هنگام پرداخت ریالی در بساط ندارند! بارها و بارها قراردادهای گزاف و حیرت آوری را در فوتبال ایران دیده ایم. مدیران باشگاه ها حتی بازار داخلی فوتبال ایران را نیز نمی شناسند. بازیکنی که شاید حاضر است مثلا با مبلغی حدود 5۰۰، 6۰۰ میلیون قرارداد ببندد، با طرح یک پیشنهاد غیرواقعی دیگر، یک شبه به قرارداد میلیاردی می رسد و برای باشگاه های دولتی آن چند صد میلیون که بر باد رفته، انگار ذره ای اهمیت ندارد. این مبالغ گزاف در بسیاری موارد سرانجام پرداخت هم نمی شد و کمیته انضباطی و استیناف در فدراسیون فوتبال نیز عمری را با مدارا گذرانده بود. آرای کمیته انضباطی همیشه در دست بازیکنان و مربیان، حکمی بی اعتبار بود و باشگاه ها نیز می دانستند که آب از آب تکان نمی خورد و طلبکاران هرگز نمی توانند باشگاه را محکوم کنند.  ای اف سی اما دریچه تازه ای باز کرد برای دریافت اطلاعات از طلبکاران و برخورد با باشگاه های بی تعهد. حالا کنفدراسیون فوتبال آسیا از فدراسیون فوتبال درباره مدارک باشگاه ها توضیح می خواهد و فقط تراز مالی آنها را ملاک نمی داند. اطلاعات طلبکاران اسناد جدیدی برای ای اف سی است. مجوز حرفه ای باشگاه ها به خطر افتاده و دیگر باشگاه ها نمی توانند طلبکاران را به بازی بگیرند.  دوران همدستی فدراسیون فوتبال و باشگاه های بدهکار و بی تعهد انگار به سر آمده. ای اف سی سوال می کند و جواب می خواهد و اگر این جدیت ای اف سی ادامه داشته باشد، اتفاقات خوبی در فوتبال ایران رخ خواهد داد. بدترین و غلط ترین نگاه به نظارت ای اف سی این است که آن را دخالت خارجی در فوتبال ایران تعبیر می کنند.

۳- فصل نقل و انتقالات پر است از نکته ها و مساله هایی که فوتبال ایران را ناوارد و بی مایه در اقتصاد ورزش حرفه ای جلوه می دهد اما این ساز و کار را همه باشگاه ها در فوتبال ایران پذیرفته اند و راه غلط برای شان آنچنان درست تلقی شده که گاه آن را نشانه حرفه ای بودن خود اعلام می کنند. فوتبال ایران در گیر و دار این بی خردی ها در مباحث ساده اقتصادی، ولخرجی را راه خود دانسته و جز اعتراض به بودجه های دولتی که دیر می رسند، هیچ اعتراض دیگری به این نظام فرسوده باشگاهداری ندارد. این همه غلط در باشگاهداری و این همه راه بسته شده در درآمدزایی را نادیده گرفته اند و حرف هر روز این است که چرا خبری از بودجه ها نیست و چرا دولت به پای رواج بیشتر غلط ها پول نمی ریزد. دولت ها نیز انگار پذیرفته اند که به پای همین ساز و کار غلط باید پول بریزند.