سرزمین ِ «من مقصر نیستم»!

«ایران، سرزمینِ «من مقصر نیستم» است و البته که صادقیان هم یکی از خیل ماست. اینجا بچه ها از طفولیت یاد می گیرند که در تحلیل نمرات درسی شان از دوگانه «بیست گرفتم» یا «بهم نمره نداد» استفاده کنند؛ دستاوردها مال ماست و ناکامی ها مال دیگران!»

بعد از چند روز سوگ سرایی در مورد پیام صادقیان و سایت شرط بندی اش، ستاره سرکش فوتبال ایران لب باز کرده و به دفاع از خودش برخاسته است: «استعدادم را کشتید، حالا افسوس می خورید؟» حقیقت آن است که همین تیتر مصاحبه پیام از کل پروژه شرط بندی او بیزارکننده تر است. اینجا کاراکتر پیام از همیشه ملموس تر به نظر می رسد. شاید او در شمایل یک هموطن دیرآشنا فرو رفته؛ یکی شبیه همه ما که تمام عمر بی وقفه دنبال یک نفر بوده ایم تا تقصیر ناکامی های مان را گردنش بیندازیم. ایران، سرزمینِ «من مقصر نیستم» است و  البته که صادقیان هم یکی از خیل ماست. اینجا بچه ها از طفولیت یاد می گیرند که در تحلیل نمرات درسی شان از دوگانه «بیست گرفتم» یا «بهم نمره نداد» استفاده کنند؛ دستاوردها مال ماست و ناکامی ها مال دیگران.

این که ما در ایران مثلا در همین فوتبال از وجود سازوکارهای سیستماتیک محروم هستیم اصلا جای بحث ندارد. طبیعتا بازیکنی که در اروپا از نوجوانی در آکادمی های استاندارد رشد می کند و غیر از فوتبال، آداب زندگی حرفه ای را هم می آموزد، فرق اساسی دارد با ستاره هایی که در فضای یلخی و باری به هر جهت فوتبال ایران پیدا می شوند و روزگار می گذرانند. در عین حال اما نسبت دادن همه کاستی ها به سیستم، نفی فاکتور مهم «اراده انسانی» است.

اگر این طور باشد همه بازیکنان ایرانی باید هرز بروند و نابود شوند. خوب است پیام صادقیان به یکی مثل جلال حسینی نگاه کند که یک دهه پیرتر از او است اما هنوز مثل قالی کرمان می درخشد و رکن قهرمانی های پیاپی پرسپولیس است؛ بدون خمیازه، بدون حشو و اضافات. اگر پیام شاکی است که از پرسپولیس رانده شد و انگیزه هایش از بین رفت، از قضا جلال حسینی هم با نظر برانکو یک فصل پشت در باشگاه معطل ماند اما جا نزد و با نمایش بهتر و آمادگی بیشتر به پرسپولیس برگشت. اصلا همین علیرضا بیرانوند از کجا آمده و به کجا رسیده؟ آیا پیام نازپرورده حتی تاب تحمل یک روز از مرارت های بیرانوند در مسیر ستاره شدن را دارد؟ علیرضا جهانبخش و کریم انصاری فرد و خیلی های دیگر هم از شهرهای دور و نزدیک ستاره این فوتبال شدند و کم وبیش راه خودشان را رفته اند. آیا سیستم برای آنها فرق داشته است؟

اساسا خود پیام مهم نیست. مطمئن باشید او این مطلب را هم نخواهد خواند، مثل همه آن سوگنامه ها. مسأله کلیدی، فرهنگ معیوبی است که امثال صادقیان نمایندگی اش می کنند؛ این که دایما دنبال رفع تقصیر و رفع تکلیف باشیم. انگار اگر از هر ٨٠ میلیون ساکن این خاک بپرسی، همه خودشان را «قربانی» خواهند دانست اما مگر چنین چیزی ممکن است؟ آیا جامعه چیزی جز جمع ماست؟ همه ما بی گناهان پرمدعا. البته که بین زحمت کشیدن و غرزدن، این دومی کار راحت تری است. بین بیرانوندشدن و صادقیان بودن، آسان تر است که آدم پیام باشد، خودسوزی کند و هی به جان دنیا غر بزند. بد نیست آدم ها گاهی مسئولیت انتخاب های شان را بپذیرند و برای توجیه بی ارادگی شان، داستان سرایی نکنند.