گزارش ویژه؛ پشت پرده تیم ایران در جام های جهانی

 به نظر می رسد در تمامی ادواری که تیم های ملی ایران به جام جهانی فوتبال رسیدند، حواشی با این تیم ها پیوند خانوادگی خورده اند. انگار جهانی شدن، باید توام می شد با درگیری های خاص، باز شدن کینه های قدیمی، از نو نوشتن داستان قصه کوفتگی های تن فوتبال ایران.

۱۹۷۸؛ قهر در فرودگاه
اولین حضور تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی به سال ۱۹۷۸ برمی گردد. ایران برای رسیدن به آرژانتین تقریبا تمام آسیا را برد. در مرحله نخست انتخابی، عربستان و سوریه را شکست داد و در مرحله نهایی مقابل هنگ کنگ، کره جنوبی، کویت و استرالیا پیروز شد.اخبار گوشه و کنار نخستین تیمی که به جام جهانی رسید، یا براساس سلیقه ها سانسور شد، یا قدرتی برای پوشش آن وجود نداشت. در زمان خودش، کسی نفهمید که ناصر حجازی، دروازه بان وقت تیم ملی ایران پای پلکان هواپیما و وقتی که تیم می خواست به آرژانتین برود، قهر کرد.
اسفندماه سال ۹۶ حشمت الله مهاجرانی، سرمربی ایران در جام جهانی ۱۹۷۸ در مورد قهر دروازه بان شماره یک تیم ملی ایران این گونه توضیح داد: "یادم هست بیشتر درخواست ها در آن دوره این بود که فلان بازیکن یک کار دولتی در کنار فوتبال داشته باشد تا آخر ماه پولی در حسابش باشد. اما درخواست مالی مرحوم حجازی ۲۵هزار تومان بود." مبلغی که گفته شد ناصر حجازی برای خرید خانه لازم داشت.
 فدراسیون فوتبال به بازیکنان تیم ملی وعده پاداش برای صعود به جام جهانی می دهد، اما به گفته آقای مهاجرانی، فدراسیون ایران برای پرداخت این مبلغ، با مشکلات قانونی مواجه می شود. حشمت مهاجرانی سعی کرده بخشی از داستان را تلطیف کند. تابناک به نقل از آقای مهاجرانی نوشت:"وقتی که پای پله های هواپیما رسیدم چند نفر از بچه ها آمدند و گفتند که ناصر بد خلقی می کند و می گوید ۲۵ هزارتومانم را می خواهم، این مبلغ در آن دوران پول کمی نبود."
 آن چه حقیقت دارد این است که هیچ کس جز سرمربی محبوب تیم نمی توانست ناصرحجازی را برای همراهی تیم ملی تا آرژانتین متقاعد کند. آقای مهاجرانی گفته است: "من همان جا با حجازی صحبت کردم و به او تعهد دادم که این پول پرداخت خواهد شد. ایشان به حرف من اعتماد داشت و قبول کرد."

 جام جهانی ۱۹۹۸؛ آن تعویض اشتباه
جام جهانی ۱۹۹۸ است و بازی «قرن» میان ایران و آمریکا. حمید استیلی تک گل ایران را در نیمه نخست زده و حالا تیم ایران با دستوری که از روی نیمکت رسیده، بیش از قبل در لاک دفاعی اش فرو رفته است. دقیقه ۷۰ نادر محمدخانی از وسط زمین به نیمکت اشاره می کند که او را تعویض کنند. هم نفسش بریده، هم عضله پای چپش کش آمده بود.
بیژن ذوالفقارنسب، کمک مربی تیم، درخواست دفاع آخر تیم را اشتباه می فهمد. پس به جلال طالبی، سرمربی تیم می گوید: "نادر می گوید که خداداد عزیزی خسته است، او را بیرون بکش."
 دقیقه ۷۴ خداداد تعویض می شود. نادر محمدخانی باز وسط زمین فریاد می کشد: "مرا تعویض کنید" اما خداداد کنار زمین بلوایی بر پا کرده بود. جلال طالبی می گوید: "بعد از بازی که مسابقه را تماشا می کردم، حرکات خداداد را دیدم. اول ناراحت شدم، اما به هر حال شرایط خداداد را هم درک کردم. او می خواست در زمین بماند و مشکلی هم نداشت."
 اما به نظر می رسد آنچه طالبی نقل می کند با تصاویری که دیده شد، اندکی متفاوت باشد. وقتی خداداد از زمین بیرون آمد، به صورت مستقیم با سرمربی تیم ایران درگیر شد. فریادهای مربی و بازیکن بر سر هم، کمتر از ۲۰ ثانیه طول کشید، اما هر دو، نهیب هم را شنیدند.
 خداداد عزیزی گفته بود که می خواست بعد از تعویض به سمت رختکن برود، اما شرایط بازی منصرفش می کند. نتیجه چرخیدن او سمت نیمکت، این چهار حرکت بود: "فریاد بر سر مربی، پرتاب پیراهن شماره ۱۱ روی زمین، درآوردن کفش های طلایی رنگش و کوفتن آنها جلوی نیمکت، ضربه به بطری آب."
 رابطه خداداد عزیزی و جلال طالبی هرگز "حسنه" نشد. مانند رابطه ای که اهرم های قدرت با سرمربی تیم ملی داشتند. دو سال بعد جلال طالبی به خبرنگار روزنامه «ابرار ورزشی» اینگونه گفت: «ما باند نداشتیم. سه امپراتور در تیم ملی زندگی می کردند: احمدرضا عابدازده، خداداد عزیزی و علی دایی."
 از درگیری های مهم تیمی که به جام جهانی فرانسه رفت، به قبل از بازی ایران و آمریکا می توان اشاره کرد. وقتی علی دایی در هتل با احمدرضا عابدزاده درگیر شد، یقه پیراهنش را گرفت و او را به سینه دیوار کوبید. آن، آغاز امپراتوری شماره ۱۰ در فوتبال ایران بود.

 جام جهانی ۲۰۰۶؛ باندهای قدرت
"در چین، دور هم جمع شدیم و تصمیم گرفتیم به دایی پاس ندهیم، حشمت خان باورتان نمی شود، نه اینکه بخواهیم به عمد دایی را حذف کنیم، اما باور کن بیچاره می شویم و توپ را از عقب می آوریم جلو، بعد این آقا می زند اوت. ما هم تصمیم گرفتیم دیگر جلوی دروازه اگر موقعیت ۵۰-۵۰ هم داشتیم خودمان بزنیم." این بخشی از خاطره هایی است که مهدی مهدوی کیا بعد از جام ملت های ۲۰۰۴ آسیا در چین و پیش از جام جهانی آلمان برای حشمت مهاجرانی، سرمربی سال های دور تیم ملی ایران روایت کرد. کنار او، علی کریمی و جواد نکونام هم نشسته بود؛ "باند" سه نفره آن روزهای تیم ملی.
از تیمی که به جام جهانی ۲۰۰۶ رفت، روایت های روشن تری وجود دارد. آن روزها، دو باند قدرتمند در تیم ملی وجود داشت: گروه اول با محوریت علی دایی ساخته شده بود و گروه دوم با مهدی مهدوی کیا که به عبارتی می خواست تاج و تحت قدرتش را در فوتبال ملی ایران به دست آورد.
 علی دایی کاپیتان بود، مهدی مهدوی کیا، در اوج آمادگی و فرمانده باشگاه هامبورگ. دو پادشاه در یک اقلیم نمی گنجیدند. اختلافات این دو، از جام ملت های سال ۲۰۰۰ در لبنان آغاز شد. وقتی دایی و مهدوی کیا حتی حاضر به یک گفتگوی کوتاه نبودند. جلال طالبی سرمربی تیم بود و محسن صفایی فراهانی رئیس فدراسیون فوتبال. هر دو با دایی و مهدوی کیا جداگانه صحبت کردند، اما هیچ چیز تغییر نکرد.
 در جام جهانی، همه چیز سیاه تر شد. به دنبال نمایش ضعیف علی دایی در بازی نخست، درخواست جدی سه بازیکن ایران روبروی برانکو ایوانکوویچ، سرمربی تیم ملی قرار می گیرد: "دایی نباید بازی با پرتغال در ترکیب باشد."
 میزان بازخوردهای منفی از شکست ایران مقابل مکزیک و نمایش دایی، به حدی بالا بود که علی دایی شخصا از کادر فنی خواست او را مقابل پرتغال در ترکیب قرار ندهند. اما اصرار مهدی مهدوی کیا، کریمی و نکونام هم در انتشار این خبر بی فایده نبود: "علی دایی مصدوم است."
 ۲۷ خرداد ۱۳۸۵ ایران پس از سال ها بازی بدون علی دایی را تجربه کرد. نیمه دوم، در شرایطی که ایران دو بر صفر از حریفش عقب بود، برانکو ایوانکوویچ دستور داد علی کریمی تعویض شود.
 کریمی داشت با مصدومیت بازی می کرد، اما وقتی از زمین بازی بیرون می رفت، با لگد به ساک تیم پزشکی کوبید. لگدی که تصویرش را فقط ابوالفضل امان الله، عکاس ایرانی ثبت کرد.
 تصویر امان الله یکی از ده عکس برتر حاشیه ای رقابت های جام جهانی آلمان شد. او در مورد چگونگی خلق این عکس گفته بود: "می دانستم که جو تیم ایران به هم ریخته است. وقتی کریمی تعویض شد، منتظر یک واکنش از او بودم."
 علی دایی پس از جام جهانی با این ادعا که "بازیکنان، در چشم من نگاه می کردند و پاس نمی دادند"، وجود تفرقه و باندها در تیم ملی را تایید کرد.

 جام جهانی ۲۰۱۴، آرامش در غیاب یاغی ها
این شاید یکدست ترین و بی حاشیه ترین تیم تاریخ فوتبال ایران بود. تیمی که بزرگترین حاشیه هایش ماه ها قبل از آغاز جام جهانی از بین رفت.
آذرماه سال ۹۱ مهدی رحمتی در هتل به بازیکنان تیم ملی می گوید: "دیگر نیستم." ماجرا از شکست ایران در ورزشگاه آزادی مقابل ازبکستان آغاز شد. یکی از بازیکنان تیم ملی (بدون آنکه نامی از او برده شود) به خبرگزاری ایسنا گفته بود: "پس از بازی به هتل رفتیم و متوجه شدیم که کی روش و رحمتی جر و بحث می کنند. صد ایشان آن قد ر بالا رفت که همه می شنید یم."
 رحمتی مورد انتقاد سرمربی تیم ملی قرار گرفته بود: "تو دروازه بان روی خطی. روی سانترها جلو نمی آیی.» این بحث و البته شایعه احتمال دعوت از دانیل داوری، دروازه بان دورگه ایرانی شاغل در بوندس لیگا، باعث شد تا مهدی رحمتی روز اول بهمن ماه سال ۹۱ در نامه ای از تیم ملی خداحافظی کند.
 ۱۸ روز بعد، هادی عقیلی شبانه اردوی تیم ملی را ترک کرد. او در ترکیب ایران برای بازی مقابل لبنان قرار نگرفت و قهر کرد. این دو دیگر هرگز به تیم ملی دعوت نشدند. برای بازگرداندن مهدی رحمتی، تلاش های رسانه ای فراوانی شد.
 برنامه تلویزیونی "ورزش از نگاه دو" با دعوت از مهدی رحمتی در آخرین روزهایی که باید فهرست ملی پوشان ایران به فیفا ارسال می شد، از دروازه بان استقلال دعوت کرد. او در این برنامه، رسما بابت پشت کردن به تیم ملی عذرخواست، اما باز هم با "رافت" کی روش روبرو نشد.
 اما در آستانه این رقابت ها، کارلوس کی روش ناگهان یکی از بهترین هافبک های تیمش در انتخابی جام جهانی را کنار گذاشت. فروردین ماه سال ۹۳ نام مجتبی جباری بدون هیچ توضیحی از تیم ملی خط خورد.
 هافبک استقلال بعدها مدعی شد یکی از بازیکنان نزدیک به کی روش، تلاش کرده بود به سرمربی ایران تفهیم کند که "جباری قصد دارد در آستانه رقابت های جام جهانی از تیم ملی خداحافظی کند."
 تیم ایران با حواشی در آستانه سفر به برزیل قرار گرفت، اما در طول این رقابت ها، یکی از یکدست ترین تیم های تاریخ فوتبال شد. شاید یکی از دلایلش، همین برنگشتن کی روش از مواضعش بود.